عصر زیست شناسی

عصر زیست شناسی

رضا مقدسی

دانشجوی دکتری نوروفیزیولوژی- دانشگاه شهید چمران اهواز(روزانه)

Email: [e-mail]

 

بیش از یکصد سال پیش گریگور مندل به دنبال تلاش­های مجدانه و پیگیر در پایه گذاری علم جدیدی که بعدها   ژنتیک نام گرفت، نتوانست توجه دانشمندان هم عصرش را جلب نماید. ولی او اعتقاد داشت که: بالاخره زمانش فرا خواهد رسِید. اکنون بشر به دنبال انقلاب اتم و انفورماتیک قدم در عرصه جدیدی گذاشته است که مندل اساس آن را بیش ازیکصد و سی سال قبل گذاشته است انقلاب ژنتیک  ... .ژنتیک شاخه ای از علم زیست شناسی است.

     علم زیست شناسی شگفت انگیزترین، گسترده ترین و جذاب ترینِ رشته های علوم تجربی می باشد. گستردگی آن به دلیل تنوع، پیچیدگی و کثرت گونه های جانداران می باشد، که تمام پهنه های زمین ، خشکی ها و آب ها، را اشغال نموده اند و جذابیت آن به خاطر  پرداختن به آثار حیات  و کشف قوانین  حاکم بر زندگی موجودات زنده  می باشد؛ امری که تمام تلاش ها و فعالیت های بشر بخاطر بهبود کیفیت آن است.

      زیست شناسی چشم ما را به جهان بازتر می کند و چشم انداز آفرینش را در مقابل دیدگان عقل ما گسترده تر می سازد. در این علم، آیات الهی را در آفاق مختلف هستی به وضوح و زیبائی مشاهده می کنیم و ترکیب موزون حکمت و علم و قدرت و زیبائی را که از صفات الهی است در یکایک پدیده های هستی مشاهده می کنیم. این مشاهده هم ما را در برابر مبدأ هستی به خضوع و ایمان وا می دارد و هم در بهره مندی صحیح از نعمت های الهی در آفرینش، شناخت و توانائی می بخشد. از این رو، می توان گفت که مطالعه ساختمان موجودات زنده از دریچه علم زیست شناسی، در واقع مطالعه بخش وسیعی از کتاب خلقت و نظاره کردن بر بسیاری از آیات اعجاب انگیز   و    تحیر آفرین خالق جهان است. لذا درس زیست شناسی، در عین حال درس خداشناسی و آشنائی با زیبائی و ظرافت و اتقان صنع پروردگاری است. زیست شناسی پرده از روی بخش وسیعی از نظم و تدبر عمیق و مافوق تصور حاکم بر جهان را کنار می زند.

    ابزار شناخت در زیست شناسی، بسان هر علم تجربی دیگر، مشاهده و تجربه است،  وسیله ای که دانشمندان زیست شناسی برای مطالعه در محیط های زنده از آن سود    می جویند و به کمک آن به شناخت قوانین حاکم بر موجودات زنده می پردازند، حس و تجربه است.

     بشر امروزی با مشکلات و معضلاتی روبروست که بدون کمک زیست شناسان قادر به حل آنها نمی باشد. هم اکنون بیش از 7 میلیارد انسان در سطح کره زمین زندگی   می کنند و هر ثانیه سه نفر به تعداد آنها افزوده می شود . اکنون بشر به سرعت در حال بلعیدن  منابع طبیعی است. هم اکنون در هر ثانیه بیش از یک هکتار از جنگل های گرمسیری جهان در حال نابودی است و زمین تا کنون تقریباً نیمی از جنگل های بارانی استوائی خود را از دست داده است. پیش بینی می شود در آینده ای نه چندان دور این جنگل ها از بین بروند. در اثر تخریب وسیع جنگل­ها که انسان بخرد[1] (!) مسبب آن است،   حدود 000/50 گونه گیاهی یعنی 4/1 کل گونه های موجود، همراه با 2000  گونه پرنده و تعداد بی شماری از گونه های حشرات منقرض خواهد شد.

    هم اکنون، بیش از یک سوم جمعیت جهان از گرسنگی   و سوء تغذیه و یا هر دو رنج می برند و 4/3 آنها آب و مسکن کافی ندارند. بنابراین تعداد زیادی از انسان­ها در کشورهای جنوب (در حال توسعه ) از گرسنگی و یا امراض ناشی از سوء تغذیه جان می سپارند. اصلی ترین علت پدید آورنده این وضع رشد مداوم جمعیت آدمی به ویژه در کشورهایی است که کمبود غذا در آنها مشهودتر است. در عین حال، هنوز هم رشد جمعیت در بیشتر کشورهای فقیر بسیار بیشتر از رشد جمعیت کشورهای صنعتی و ثروتمند است. در نتیجه، روز به روز اغنیا، غنی تر و فقرا فقیرتر می شوند.

    بحران های دیگری همانند  کمبود آب شرب،کمبود انرژی و ایدز و ابولا نیز روز به روز فشار مضاعفی را به بشرِ متمدن وارد می نمایند. امروزه زیست شناسان به همراه دانشمندان سایر علوم در تلاش­اند راه حل هایی برای مشکلات پیچیده بشر بیابند. راه هایی برای تولید بیشتر غذا، کشف دارو های جدید، درمان بیماری­ها و یافتن راه حل هایی برای نجات گونه های در خطر انقراض و ...  و البته خشک­سالی و پدیده ریزگردها در کشور ما.

     بررسی ها نشان می دهد که کشورهای پیشرفته جهان سهم عمده ای از درآمد ملی خود را صرف پژوهش در علوم زیستی (زیست فناوری، علوم شناختی، کشاورزی و ... ) می نمایند و رشته­های فیزیک، شیمی، ریاضی و مهندسی در رتبه های بعدی قرار دارند. سهم علوم زیستی در تحقیقات جهان 5/57 درصد و علوم فیزیکی (فیزیک ، شیمی ، ریاضی و مواد ) 5/42 درصد می باشد. این در حالی است که در ایران علوم زیستی 24 درصد و علوم فیزیکی 5/42 درصد از سهم کل تحقیقات کشور را به خود اختصاص می دهند. از طرف دیگر در رتبه  بندی جهانی علوم زیستی ایران حائز رتبه 60 و شیمی  حائز رتبه 44 می باشد. این آمار نشان دهنده توجه شایان و تلاش جدی کشورهای پیشرفته به علوم زیستی می باشد ولی در کشور ما به علوم زیستی توجهی درخور نمی شود. البته در سال­های اخیر تلاش­های جدی و در خور تقدیری در زمینه زیست فناوری صورت گرفته است.

     دروس زیست شناسی مدارس سه هدف عمده را دنبال می کنند: انتقال دانستنی های لازم درباره جاندارن و محیط زیست آنها به فراگیران، ایجاد مهارت ها و توانائی های لازم در دانش آموزان و به  وجود آوردن نگرش زیستی مناسب در آنها  به طوری که به عنوان شهروندی آگاه و مسئولیت پذیر قادر به درک صحیح مسائل بهداشتی و زیست  محیطی و کمک به حل مسائل زیستی خود  اطرافیان و جامعه به ر روش منطقی و علمی باشند.

     زیست شناسی علمی تجربی است و فقط با حفظ کردن مطالب آن، بدون داشتن مهارت لازم در زمینه اندیشیدن و پژوهش در دنیای پیرامون، نمی توان سهم شایسته­ای در پیشبرد آن بر عهده گرفت.

     علم زیست شناسی در عصر حاضر دروان گذر از زیست شناسی توصیفی به   زیست شناسی تحلیلی را طی می کند. زیست شناسی امروز می کوشد تا با تکیه بر یافتن الگوهای ساختمانی و علمی مشترک در بین اشکال گوناگون حیات، به درک صحیحی از منطق حیات (The logic of life ) نائل آید و قانونمندی پدیده های مختلف زیستی را دریابد. به قول فرانسوا  ژاکوب (F.Jacob –1972 ) « هدف  زیست شناسی امروز، درک و توجیه خصوصیات جانداران براساس اجزای سازنده آنهاست ».

   زیست شناسی امروز نگرش چرا جویانه دارد و ادموند ویلسون (E. .Willson) کلید دستیابی به پاسخ چراها را چنین می داند: « کلید هر مسئله زیست شناختی را سرانجام باید در سلول جستجو کرد، چون هر جاندار یا خود یک سلول یا زمانی یک سلول بوده است ».  این همان وظیفه ای است که زیست شناسی سلولی و ملکولی بر عهده دارد. مهندسی ژنتیک، که یکی از دستاوردهای این علم است ابزار قدرتمندی است که نه تنها در علوم زیستی بلکه در تکنولوژی جایگاه بسیار رفیعی به خود اختصاص داده است.

   بیوتکنولوژی، با بهره گیری از فنون مهندسی ژنتیک و اصول ژنتیک ملکولی چنان تأثیرشگرفی بر روندهای علمی و اقتصادی نهاده است که آن را « انقلاب سوم علمی » نام نهاده اند. انقلابی که به عقیده بسیاری از پژوهشگران به دنبال انقلاب اتم و انقلاب  انفورماتیک و رایانه آینده بشر به آن متکی است.

    تا کنون تحقیقات زیست شناسی به مشاهده مقدماتی پدیده های طبیعی محدود بوده است ولی اکنون این دورنما را مشاهده می کنیم که قادر به کنترل و کارگردانی    سیستم های زنده خواهیم بود. این دانش قبلاً هرگز به دست نیامده بود مگر در داستان­های تخیلی.

    بنابراین اگر بشر بخواهد کره زمین را به عنوان تنها زیستگاه شناخته شده در عالم با تمام زیبائی هایش حفظ کند، چاره ای ندارد که برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای برای استفاده از طبیعت و منابع آن بنماید. آموزش اصول محیط زیست در مدارس نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد.

 به امید آنکه آسمان زمین مان، همواره آبی  آبی و جنگل هامان همواره سبز سبز باشند. به قول سهراب سپهری:

آب را گل نکنیم،

مردمان سر رود، آب را فهمیدند.

گل نکردندش، ما نیز

آب را گل نکنیم.

منابع :

1-    دانش زیست شناسی ،پل وایس و ریچارد کوف ، انتشارات مدرسه،1372

2-    زیستن در محیط ریست، جی تی میلر ، انتشارات دانشگاه تهران،1371

3-  مبانی ژنتیک ملکولی ، سید علی آل محمد و منیژه رحمانی ، انتشارات فاطمی ،1381

4-    زیست شناسی ، دانش پیشتاز قرن ، دکتر موسوی موحدی ، دانشگاه تهران (IBB)

5-    هشت کتاب ، سهراب سپهری

 

---

1-Homo sapiens

مصاحبه با مجله رشد زیست شناسی: شماره 100 ؛ تابستان 1394

1-    سال‌هاست جناب عالی در نهایت سخاوت‌مندی نوشته‌های تألیفی یا ترجمه‌ای خود را برای مجله رشد آموزش زیست‌شناسی می‌فرستید و بدین وسیله سعی می‌کنید تلاش‌های خود را که در مسیر ترویج علم روی می‌دهند با همکاران‌تان به اشتراک می‌گذارید. بسیاری از نوشته‌های شما در مجله چاپ شده است. انتشار این آثار چه تأثیری روی خود شما و دانش‌آموران‌تان داشته است؟    

اینجانب  سعی می کنم مصداق "میاسای زآموختن یک زمان " باشم. لذا سعی می کنم بیشترین فرصت ممکن را صرف آموزش و پژوهش کنم. مجله رشد زیست شناسی هم به نوعی، فرصت آموزشی محسوب می شود. از طرفی دنیای زیست شناسان بسیار رنگارنگ و شگفت انگیز است.به قول استاد سخن:

برگ درختان سبز در نظر هوشیار      هر ورقش دفتریست معرفت کردگار

چندی قبل تصویری از DNA  را دیدم؛ نردبانی حلقوی در زمینه­ای آسمانی. بلافاصله مقاله ای با عنوان DNA، نردبانی رو به خدا نوشتم. که خوشبختانه مقاله و عکس مورد نظر در مجله رشد زیست شناسی چاپ شد. در عصر بی هویتی و سرگشتگی بشر، آیا  زیست شناسی راهی همگانی و بی انتها با هزاران خط، برای شناخت خدا نیست؟ آیا می توان برای حل مشکلات ریز و درشت بشری، بدون همکاری علم زیست شناسی راهی پیدا کرد؟ بنابراین کافیست عینک مان را شفاف­تر کنیم.

 

2-    آیا بازخوردهایی پس از انتشار این تجربه‌ها داشته‌اید، مثلاً تاکنون به خاطر نشر این تجربه‌ها از شما قدرشناسی شده است؟   

 البته. چاپ اولین مقاله ام در مجله رشد زیست شناسی شادی و انرژی مضاعفی را به من و خانواده­ام هدیه کرد. تاکنون بیش از بیست نوشته یا شاید بتوان گفت مقاله، از من در "رشد آموزش زیست شناسی" چاپ شده است. با توجه به علاقه خاص اینجانب به رشته زیست شناسی و طبیعت، به طور دائم در فکر موضوعات جدید هستم. و همواره چند موضوع را برای نوشتن در ذهن می پرورانم. شاید خیلی از دوستان نزدیک از این موضوعات اطلاع نداشته باشند.  مگر این که خودشان مجلات رشد را مطالعه کنند. ولی در انتخاب معلم نمونه لحاظ می شوند.البته با امتیاز بسیار محدود، که امیدوارم اصلاح شود.

 

3-      عکس‌العمل همکاران و دانش‌آموزان‌‌تان در مورد انتشار این تجربه‌ها چگونه بوده است؟

مقالاتی را که درباره آموزش زیست شناسی، آزمایشگاه زیست شناسی و المپیاد زیست شناسی نوشته­ام، بیشتر مورد استقبال می باشد. سایر مقالات علاقمندان خاص خود را دارد. البته دوستان نزدیک، گاهی  با حرارت و شعف خاصی از مقالاتم صحبت می کنم. که فکر می کنم از این موضوع واقعا خوشحال می شوند.برای دانش آموزان شاید جذابیت بیشتری داشته باشد. چون سوالات کودکانه­ای که در مورد کتب و مقالاتم می پرسند،  برایم جالب است.  

 

4-     همه نوشته‌هایی که در مجله منتشر می‌شوند، پیش از چاپ ویرایش می‌شوند. شما فرایند ویرایش نوشته‌های خودتان را چگونه می‌بینید؟ آیا مصداق‌هایی مثبت یا منفی در این باره دارید؟

معمولا ویرایش علمی را خودم بر عهده می گیرم. ولی همسرم با توجه به این که رشته ادبیات فارسی هستند، از لحاظ ادبی بازنگری نهایی می کنند. 

 

5-     اگر همکاران شما بخواهند مانند شما به فعالیت علمی آموزشی بپردازند، چه توصیه‌هایی برای آنان دارید؟

اول این که، باید واقعا عاشق باشند. معلمی تلفیقی از عشق و علم و هنر است. عاشق میهن، عاشق بشریت و عاشق علم. برای موفقیت بیشتر، باید به ابزارهای علمی و فنی روز تجهیز شوند. اگر به خودمان رجوع کنیم، که دنبال چه چیزی هستیم و هدف واقعی ما در زندگی چیست؟ موضوعات بسیار زیادی برای کار وجود دارد. به نظرم فلسفه زندگی را باید برای خود دوباره تعریف کنیم. به دنبال بازکردن افق­های جدیدباشیم. جامعه ما، به تلاش معلمان و فرهیختگان نیاز دارد. وظیفه ما بنگاه داری و کاسبی نیست. وظیفه ما فرهنگ سازی است. از طرفی با برنامه ریزی می توان همه فعالیت­های مفید را انجام داد: کار ، تدریس، مسافرت، ورزش و ... آیندگان درباره ما قضاوت خواهند نمود. گذشتگان خوشنامی برای آنها باشیم.

 

6-      چه مشکلاتی در برابر شما قرار دارند؟ چه راه حل‌هایی برای آنها دارید؟

 مهم ترین مشکل کمبود وقت است. با تمام برنامه ریزی و تلاشی که به خرج می دهم همیشه موضوعات کار نشده فراوان دارم. امیدوارم دوران بازنشستگی فرصت لازم را برای ثبت تجربیات آموزشی را بدهد.

7-    ویژگی­های معلم موفق از دیدگاه حضرت­عالی کدام­اند؟

به نظر اینجانب اکثر معلمان این مرز و بوم در امر آموزش، نمونه و الگو هستند. ولی شاید انجام فعالیت­های متنوع علمی و آموزشی باعث گزینش تعداد اندکی از ایشان به عنوان معلم نمونه می شود. به نظر من یک معلم در درجه­ی اول باید به تقدس و نقش ارزنده­ی خود  در پیشرفت جامعه ایمان قلبی داشته باشد؛ تا بتواند در امر تدریس جدی و خستگی ناپذیر باشد. در درجه­ی دوم، معلمین نمونه برای موفقیت در امر تدریس،  به طور دائمی به کسب مهارت­ها و تخصص­های علمی و فنی لازم اهتمام ورزیده و  اطلاعات علمی خود را همواره به روز نمایند. برای نیل به این هدف داشتن آشنایی کافی با زبان علمی بین­المللی (انگلیسی) و رایانه امری اجتناب­ناپذیر است. همچنین با توجه به این  که تدریس فرایندی چند بعدی است؛ موفقیت در آن مستلزم برقراری رابطه­ی عاطفی مناسب با شاگردان، ضمن حفظ شأن و موقعیت معلمی دارد. بنابراین معلمین بایستی نیازهای عاطفی-روانی دانش آموزان و تفاوت­های فردی آنها را در نظر بگیرند.

 

8-     چه عواملی می توانند موفقیت یک معلم را رقم بزند؟

 با توجه به این که تعلیم کاری فکری است، لذا بدون آرامش روحی و روانی مناسب و سلامت جسمی کافی نمی توان معلمی کرد. این جنبه از کار به محیط خانواده مربوط می شود. سپس پشتکار و جدیت در کسب  مستمر علم و انتقال آن به شاگردان بایستی در دستور کار باشد. بعلاوه، معلم در کسب علم و دانش نیاز به تواضع و فروتنی دارد. به قول ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی " تا بدین جا رسید دانش من * که همی بدانم، که نادانم".  از دیگر عوامل موثر در این زمینه، با توجه به پیشرفت­های سریع دانش، آشنایی با ابزارهای نوین آموزشی و پژوهشی مانند رایانه و اینترنت است. این ابزارها امکانات مناسبی برای پیشرفت سریع و نیل به اهداف آموزشی را فراهم می سازند. هم­چنین دارا بودن اخلاق انسانی و تعامل مناسب با همکاران و کادر اداری آموزشگاه نیز شرایط روحی مناسبی برای موفقیت معلمین در آموزش فراهم می نمایند.

 

9-    بزرگداشت مقام معلم در سال­روز شهادت استاد شهید مطهری، چه دستاوردهایی می تواند داشته باشد؟

 همه­ی جوامع بشری همواره نیاز به الگو های مناسب اخلاقی و علمی دارند، تا خود را با آنها سنجیده و به سوی موفقیت گام بردارند. استاد شهید مطهری خود الگویی بود، از علم، تلاش، انسانیت و معنویت. بنابراین در روز بزرگداشت این استاد بزرگوار، با معرفی شاخص­ها و پارامترهای مورد نظر در جامعه­ی اسلامی برای انتخاب معلم نمونه، می توان ضمن تقدیر از معلمین نمونه و تشویق ایشان به تلاش مضاعف، سایر معلمین فداکار را نیز با این مجموعه آشنا و امیدوار کرد.

 

این همه گفتیم لیک اندر بسیچ         بی عنایات خدا هیچیم، هیچ

قطره­ی دانش توبخشیدی ز پیش           متصل گردان به دریاهای خویش

DNA نردبانی رو به خدا

DNA، نردبانی رو به خدا

رضا مقدسی

کاشکی هستی زبانی داشتی        تا زهستان پرده ها برداشتی

هر چه گفتی ای دم عیسی از آن    پرده ای دیگر بر آن بستی بدان

          در سال 1898 فردریک میشر، پزشک سوئیسی، با مطالعه ی هسته ی گلبول های سفید خون انسان، ماده ای با خاصیت اسیدی را کشف نمود و آن را نوکلئین نامید. بعدها، گروهی از بزرگان علم زیست شناسی مانند اسوالد ایوری، اروین شارگاف، موریس ویلکینز و روزالین فرانکلین با مطالعه ابعاد گوناگون آن به کشفیات جدیدی درباره ی این ماده جدید و شگفت انگیز رسیدند. سرانجام دو جوان نابغه به نام های جیمز واتسون و فرانسیس کریک در موسسه تحقیقاتی کاوندیش واقع در کمبریج لندن با کشف ساختار سه بعدی DNA یا ماده ی ژنتیک نام خود را در تاریخ علم جاودانه ساختند. به پاس این موفقیت بزرگ در سال 1962 به افتخار دریافت جایزه ی نوبل نایل آمدند.

          واقعا DNA چیست؟ اسید دزوکسی (دئوکسی) زیبونوکلئیک یا DNA نوعی ماده ی آلی نیتروژن دار است که به همراه RNA (ریبونوکلئیک اسید) در گروه اسیدهای نوکلئیک ( اسیدهای هسته ای) قرار می گیرد. این مولکول، ماده ی وراثتی اغلب موجودات زنده و ویروس ها را تشکیل می دهد، یعنی در کنترل فعالیت های سلولی و انتقال صفات وراثتی نقش اصلی را بر عهده دارد؛ به طوری که می توان مقر آن را در سلول، یعنی هسته ی سلول، مرکز فرماندهی سلول نامید.

          طبق مدل پیشنهادی کریک- واتسون( مدل مارپیچ مضاعف )  DNA از دو رشته ی پلی نوکلئوتیدی تشکیل شده است، که مقابل یکدیگر قرار می گیرند. DNA همچون روبانی پیچ خورده است و فاصله ی بین دو رشته ی DNA همچون فاصله ی بین دو لبه ی روبان پیچ خورده ثابت می ماند. این مدل، به مدل مارپیچ دو رشته ای ( مارپیچ دوگانه ) معروف است. مارپیچ دورشته ای در واقع شبیه نردبانی است که حول محور طولی خود پیچ خورده است. نرده های این نردبان را گروه های قند-فسفات تشکیل می دهند. بازهای یک رشته در مقابل بازهای رشته ی دیگر قرار دارند و پله های این نردبان را می سازند. بین بازهایی که مقابل هم هستند، پیوند هیدروژنی وجود دارد.

          این کشف به ظاهر ساده سال های طولانی دانشمندان بسیاری را به خود مشغول داشته بود. بنابراین کریک و واتسون را می توان نوابغی نامید که نتیجه پژوهش های سایر بزرگان قبل   از خود را هوشمندانه کنار هم چیده و به این کشف بزرگ نایل آمدند. به گفته ی ایزاک نیوتون، " آنها بر دوش غول پیکران ایستادند".

     حال، اگر با دقت به دنیای موجودات زنده نگاه کنیم، شگفتی های بیشماری را می توان یافت که همه ی آنها مدیون DNA است. با وجود این که بیش از 7 میلیارد انسان بر روی کره ی زمین زندگی می کنند، آیا تا به حال دو انسان شبیه به دیده اید؟ با وجود شباهت های  بین برخی از انسان ها مانند دوقلوهای همسان ، هیج دو انسان دیگری را نمی توان یافت که DNA، اثر انگشت و سایر صفات وراثتی آنها شبیه یکدیگر باشد. پس می توانیم ادعا کنیم ، هریک از ما بی نظیریم و هیچ نسخه ژنتیکی شبیه ما در عالم وجود ندارد!!

          بیوسیستماتیسین ها ادعا می کنند، تاکنون قریب به پنج میلیون گونه موجود زنده را در جهان شناسائی و نامگذاری کرده اند. این در حالی است که زیست شناسان تعداد گونه های کشف نشده ی موجودات زنده را بیش از 10 برابر گونه های شناسنامه دار می دانند. اگر یکی از ساده ترین موجودات زنده مانند باکتری E.coli را با دقت نگاه کنیم، مشاهده می شود که DNA این پروکاریوتِ تک سلولی دارای شش میلیون نوکلئوتید و حدود سه هزار ژن است. حال در مقام مقایسه ، موجودات یوکاریوت پرسلولی ساختاری به مراتب پیچیده دارند و زوایای بسیاری از آنها کشف و معرفی نشده است. مثلا ژنوم انسان دارای شش بیلیون نوکلئوتید و حدود سی هزار ژن است. اطلاعات ما درباره ی DNA انسانی در مقایسه با سوالات بدون پاسخ بسیار ناچیز است. تمام این شگفتی ها نیز مدیون DNA می باشد.

          الفبای DNA چهار حرفی است: تمام اطلاعات و ویژگی های یک جاندار به صورت حروف و علائم رمز یا کدهای ژنتیکی در DNA نهاده شده است. به عبارتی حروف الفبای DNA از چهار نوکلئوتید آدنین(A)، تیمین(T)، گوانین(G) و سیتوزین(C) تشکیل شده است که دو به دو مکمل یکدیگرند؛ یعنی آدنین مکمل تیمین و گوانین مکمل سیتوزین می باشد. بنابراین اگر در یک رشته ی DNA نوکلئوتید آدنین دار قرار داشته باشد در رشته ی مقابل آن تیمین قرار می گیرد. در مورد گوانین و سیتوزین نیز چنین می باشد.

         به نظر شما با چهار حرف چند کلمه و جمله می توان ساخت؟ دنیای موجودات زنده به گونه ای تکامل یافته است که محدودیتی برای تولید ژنها و صفات جدید وجود ندارد!؟ با در نظر گرفتن تعداد صفات جانداران و تعداد گونه های موجودات زنده می توان رقمی نجومی را از ژنها محاسبه نمود که همه ی آنها فقط از ترکیب این چهار حرف تشکیل شده اند.

                      برگ درختان سبز در نظر هوشیار       هر ورقش دفتری است ، معرفت کردگار

          حال از خود می پرسیم چگونه ممکن است از ترکیب چهار حرف میلیاردها میلیارد صفت در گونه های مختلف جانداران ایجاد شوند؟ از کنار هم قرار گرفتن الفبای چهار حرفیDNA ، 64 رمزِ سه حرفی ( سه تایی) شکل می گیرد که هریک معنی خاصی می دهد ولی معنی آنها در کلیه جانداران یکسان می باشد؛ به عبارتی رمزهای ژنتیکی، جهان شمول(Universal ) می باشند. هر یک از این کدهای ژنتیکی معنی نوعی خاصی اسیدآمینه است که در فرایند رونویسی و سپس ترجمه باعث شکل گیری پروتئین های سازنده ی بدن جانداران می شوند. پروتئین ها نیز به نوبه ی خود صفات جانداران را شکل می دهند. مثلا رنگ های زیبای چشمان معصوم کودکان، هوش سرشار آنها، گروه های خونی فرزندان مان ، همه و همه به نوع پروتئین های سازنده بستگی دارند.

          بنابراین، تنوع صفات جانداران مدیون دنیای متنوع پروتئین ها است، که دانشمندان تعداد انواع آنها را بی نهایت می دانند. پروتئین هایی که خود نتیجه ی رونویسی از DNA می باشند.

            بی شک ، DNA  با همه ی سادگی بسیار پیچیده است که کشف ساختار آن نزدیک به یک قرن دانشمندان را به خود معطوف کرده بود. حال آیا نمی توان این مولکول نردبانی شکل را پله ای رو به خدا نامید؟