نوروفیزیولوژی مولکولی پارکینسون
نوروفیزیولوژی مولکولی بیماری پارکینسون
رضا مقدسی
معرفی
بیماری پارکینسون(PD) یکی از شایع ترین اختلالات نورودژنراتیو عصبی است. مطالعات مولکولی نشان می دهد که این بیماری توسط عوامل متعددی ایجاد می شود. به نظر می رسد جهشهای ژنی مختلف مسئول اشکال مختلف پارکینسون وراثتی باشند. در بسیاری از موارد، ویژگیهای بالینی، عصب شیمیایی (neurochemical)، آسیب شناسی عصبی(neuropathological) و داروشناختی شباهت قابل توجهی به بیماری پارکینسون ایدیوپاتیک دارند. در برخی از جهشها، بیماران اختلالات مخچهای و قشر مغز را نیز همراه با ویژگیهای بالینی که معمولا در بیماری پارکینسون ایدیوپاتیک مشاهده می شود، نشان می دهند.
اشکال وراثتی بیماری پارکینسون با وجود نادر بودن، ایدههای مهمی را درباره فرآیندهای اساسی ایجاد پارکینسون پاتولوژیک فراهم کردهاند. مدلهای حیوانی و مطالعات اپیدمیولوژیک؛ سمیت میتوکندریایی ناشی از سموم محیطی را یکی از عوامل بیماری پارکینسون می داند. مطالعه وسیع بیمارانی که در معرض انواع مختلفی از مواد شیمیایی شغلی و آفت کشها بودهاند، نشان می دهد که، آن دسته از بیمارانی که در معرض آفت کشها و علف کشها بوده اند، نسبت به کسانی که با سایر مواد شیمیایی شغلی آلوده شده اند، 10 تا 20 سال پس از آلودگی، 70 درصد بیشتر به بیماری پارکینسون مبتلا شده اند.
اگر چه ممکن است بیماری پارکینسون علل متعددی داشته باشد، وجه مشترک مدلهای تجربی حیوانی بیماری پارکینسون، اشکال وراثتی بیماری پارکینسون و همچنین نوع ایدیوپاتیک پارکینسون، دژنراسیون وسیع نورونهای دوپامینرژیک در ماده سیاه جسم متراکم(substantia nigra pars compacta=SNpc) می باشد. جسم مخطط(striatum) 80٪ از تمام دوپامین مغز را دارد. نورونهای دوپامینرژیک گروه A9، متشکل از گروههای متراکم سلولی در SNpc می باشد و گروه نورونی A10 واقع در ناحیه تگمنتوم شکمی Tsai (ventral tegmental area=VTA)، به ویژه اجسام قاعده ای، بزرگ ترین منبع دوپامین مغز هستند.
نورونهای دوپامینرژیک مناطق VTA و SNPC خواص نوروفیزیولوژیکی و عصب شیمیایی(نوروکمیکال) منحصر به فرد، همانند الگوی آنتوژنیکی ویژه خود دارند. شناسایی فاکتورهای نوروشیمیایی و مولکولی اختصاصی ناحیه شکمی هسته SNPC، جایگاه اصلی دژنراسیون در پارکینسون، نقش کلیدی در فهم اسیب شناسی بیماری پارکینسون دارد.