بیماری صرع

در دوران باستان، بیماری صرع را حالتی روحی می­ دانستند. در بین ­النهرین اعتقاد به اثر الهه ماه و جن­ گیری در بروز صرع داشتند و آن را "آفت دیو" می­ پنداشتند. در متون پزشکی بابلی به خط میخی حضور ارواح خبیث را علت بیماری می ­دانستند و برای درمان آن از روش­ های روحانی استفاده می­ کردند. در یونان باستان صرع را "بیماری مقدس" می­نامیدند و آن را مرتبط با تسخیر روح، جن و پدیده ­های ماوراء طبیعی می­ دانستند. بقراط منشا روحانی بیماری را رد کرد و علت آن را در مغز می­ دانست و به جای واژه بیماری مقدس از واژه "بیماری بزرگاستفاده می­ کرد.  بنابراین معانی و اسامی مختلفی که برای صرع لحاظ شده است، از طبیعت ناشناخته و پیچیده بیماری ناشی می­ شود.

بیماری صرع یکی ازمهم ­ترین بیماری‌های عصبی رایج در دنیا است که به­ دنبال اختلال در انتقال پیام‌های عصبی بین سلول‌های مغز بوجود می‌آید و می‌تواند در هر سنی رخ دهد. این بیماری که با تشنج همراه است در صورت عدم درمان مشکلات زیادی را برای بیماران به وجود می‌آورد. طبق تحقیقات انجام شده بیش از 70 میلیون نفردر دنیا به این بیماری مبتلا هستند که از این تعداد یک سوم آنان با وجود دریافت درمان‌های دارویی مختلف دچار تشنج‌های غیر قابل کنترل می‌شوند. احتمال ابتلا به صرع در همه افراد وجود دارد اما این مشکل بیشتر در کودکان (۳ تا ۶سال) و افراد مسن بالای ۵۵ سال دیده می‌شود. همچنین، به ‌طور نامحسوسی در مردان بیشتر از زنان دیده می شود. 

درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد. اما به کمک دارو و سایر راهکارها می‌توان آن را کنترل کرد. وراثت در بعضی از انواع صرع نقش دارد. در عموم افراد، احتمال ابتلا به صرع در سنین زیر ۲۰ سال تنها ۱درصد است به طوری که اگر یکی از والدین به صرع وابسته به ژنتیک مبتلا باشد خطر ابتلای فرزند آنان به ۲ تا ۵ درصد افزایش می‌یابد. عوامل ژنتیکی افراد را مستعد اثرپذیری بیشتر از عوامل محیطیِ می‌کند. تشنج ممکن است در هر سنی رخ بدهد هرچند تجربه نشان داده است که این مشکل بیشتر در سنین کودکی و سنین بالای ۶۰ سال رخ می‌دهد.

‏

دکتر علی شریعتی، احیاگر اسلام انقلابی

علی شریعتی مَزینانی، مشهور به دکتر علی شریعتی (زادهٔ ۲ آذر ۱۳۱۲ در روستای کاهک، سبزوار – درگذشتهٔ ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ در ساوت‌همپتون،انگلیس) نویسنده و جامعه‌شناس، پژوهشگر دینی اهل ایران، از مبارزان و فعالان مذهبی و سیاسی و از نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی ایران بود. شریعتی نگرشی نوین به تاریخ و جامعه‌شناسی اسلام عرضه کرد. او بازگشت به تشیع حقیقی و انقلابی را نیرویی برای تحقق عدالت اجتماعی قلمداد می‌کرد. شریعتی، علاوه بر شهرت زیادش برای سهم داشتن در انقلاب ایران، به‌دلیل کارنامهٔ فعالیت‌هایش برای احیای مذهب و سنت در جامعه و بیدارگری دربارهٔ سلطنت وقت نیز شهرت داشته‌است. از زمان انقلاب تاکنون یادبودهای زیادی به یاد او برگزار و اجرا کرده‌اند؛ و از آن زمان نقدها و تجلیل‌های زیادی پیرامون آثار، آراء و تأثیراتی که او بر چند دههٔ معاصر ایران گذاشته وجود دارد.

او در ۴۴سالگی در انگلستان درگذشت و هم‌اکنون پیکر وی در مکانی نزدیک مقبرهٔ زینب کبری در دمشق سوریه به امانت سپرده شده‌است.

دکتر مصطفی چمران، الگوی عملی علم و ایمان

مصطفی چمران ساوه‌ای (١۰ مهر ۱۳۱١ تهران – ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ دهلاویه) معروف به دکتر چمران و شهید چمران، فیزیک‌دان، سیاستمدار (عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران)، وزیر دفاع ایران در دولت مهدی بازرگان و دولت موقت شورای انقلاب از همراهان موسی صدر در تشکیل جنبش امل (لبنان)، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، از فرماندهان ایران در جنگ ایران و عراق و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جریان جنگ ایران و عراقبود.

وی در دانشگاه تهران، تحصیلات خود را در رشته الکترومکانیک به پایان برد. سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و درجه دکتری در فیزیک پلاسما کسب کرد. پس از گذراندن آموزش‌های نظامی در مصر، به لبنان رفت و به همراه موسی صدر، در تشکیل جنبش امل نقش مؤثری داشت و از فرماندهان آن بود. چمران در زمان تحصیل در دانشگاه تهران، در درس ترمودینامیک، شاگرد مهدی بازرگان بود. آشنایی او با بازرگان، عامل مهمی در ورود او به عرصه سیاست به‌شمار می‌رود. وی در دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد در سازمان نهضت مقاومت ملی که زیر نظر افرادی چون مهدی بازرگان، سید رضا زنجانی و سید محمود طالقانیاداره می‌شد، فعالیت می‌کرد. در زمان تحصیل در خارج از ایران، او به همراه ابراهیم یزدی، علی شریعتی و صادق قطب‌زاده، شاخه خارج از کشوری نهضت آزادی ایران و همچنین انجمن اسلامی دانشجویان ایران در آمریکا را تأسیس کرد. پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، او به ایران بازگشت و در دولت بازرگان، مدتی وزارت دفاع را برعهده داشت. او به عنوان یکی از اعضای نهضت آزادی، در دوره نخست مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد.

در جریان جنگ ایران و عراق، وی یکی از فرماندهان ایران بود. چمران با شروع جنگ، به اهواز رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان‌گذاری کرد. از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی بود که در منطقه حضور داشتند. مصطفی چمران در ۳۱ خرداد ماه ۱۳۶۰ در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش در ۴٩ سالگی شهید شد.

تحریک الکتریکی مغز

 

در سال­های اخیر استفاده­ های متعددی از روش­های تحریک مغز تحت عنوان بیوفیدبک و نوروفیدبک معمول شده است. برخی از مراکز درمانی برای بهبود و ارتقای عملکردی شناختی افراد و حتی ورزشکاران از این روش استفاده می­ کنند. به نظر می­ رسد، استفاده طولانی مدت تحریک الکتریکی مغز از طریق LTP و LTD اثرات ماندگاری بر عملکرد شناختی مغز می­ گذارد. 

روش درمانی تحریک عصبی شامل تحریک دستگاه عصبی محیطی (تحریک عصب واگ، تحریک نخاعی و تحریک زیرپوستی مغز) و تحریک عمقی مغز می­باشد. روش تحریک عمقی مغز ، به عنوان روش جایگزین و موثر، در بیماران مختلف عصبی مانند صرع مقاوم به دارو و غیرقابل درمان از طریق جراحی استفاده می­ شود. این روش، به اشکال گوناگون (تهاجمی و غیرتهاجمی)، با استفاده از تحریک الکتریکی با فرکانس پائین و فرکانس بالا، در مناطق آناتومیکی مختلف مغز مانند هسته­ های تالاموسی، جسم دم­ دار و هیپوکامپ  با روش­های کلینیکی و حیوانی مطالعه شده است. از این روش، برای درمان پارکینسون، افسردگی مزمن و حتی برای کاهش وزن و درد نیز استفاده می­ شود. ولی، سازوکار آن هنوز به درستی مشخص نشده است.

 

 

در ده سال اخیر روش ­های مختلف تحریک عمقی مغز مانند استفاده از امواج الکتریکی با فرکانس پائین به عنوان درمان جایگزین برای کاهش فعالیت مغز و حملات تشنجی مورد توجه محققین قرار گرفته است. در مطالعات بالینی درمان بیماران با تحریک الکتریکی مغز عوارضی از قبیل عفونت، خونریزی و تشنج ناشی از تحریک، اختلال حافظه و افسردگی بالا گزارش شده­ است. بنابراین، با وجود مجوز استفاده از این روش در انگلستان به دلیل خطرات احتمالی و فقدان اطلاعات دقیق درباره اثربخشی آن، به صورت محدود استفاده می­ شود. بنابراین، به نظر می­رسد تغییرات رفتاری موش­های صحرائی ناشی از اثرات شناختی ماندگار آن بر مغز می­ باشد.

 

 

تحریک عمقی مغز مانند استفاده از امواج الکتریکی با فرکانس پائین مزایای بی­ شماری برای بیماری­های نوروپاتولوژیکی مختلف دارد. این روش در کاهش علائم حرکتی بیماری پارکینسون، لرزش عضلانی، دیستونی و همچنین کاهش درد مزمن بسیار موثر است. به تازگی، اختلال وسواسی-اجباری و افسردگی مقاوم به درمان با این روش نتایج امیدبخشی داشته است. با این حال، به رغم این دستاوردهای بالینی، مکانیسم عمل دقیق تحریک عمقی مغز هنوز باید کاملا مشخص شود.

 

 

کیندلینگ الکتریکی

کیندلینگ الکتریکی، یکی از بهترین نمونه­ های آزمایشگاهی برای مطالعه بیماری صرع به ویژه صرع لوب گیجگاهی می­ باشد. متاسفانه، این مدل آزمایشگاهی با وجود مزیت­ های فراوان در مقایسه با مدل­های دیگر صرع، بسیار پرهزینه و وقت­ گیر می باشد. به عنوان مثال، برای انجام یک پژوهشی، در حدود 180 موش صحرائی نر، جراحی و الکترودگذاری شدند؛ که 30 درصد آنها " آستانه تخلیه متعاقب" مناسب را نشان دادند و برای اعمال تحریکات کیندلی و بررسی رفتارتشنجی انتخاب شدند. 

به طور متوسط، مدت زمان مورد نیاز برای هر موش صحرائی حدود 20 ساعت می باشد؛ که صرف انجام جراحی و الکترودگذاری، تعیین آستانه، اعمال تحریکات کیندلی،  ثبت رفتار تشنجی و انجام آزمون­های رفتاری(تعادل و حرکت) می شود. به علاوه، مدت زمان طولانی نگه­داری و مراقبت از موش­های صحرائی نیز مزید علت می باشد.

با توجه به عوارض متعدد داروهای ضدتشنج، رویکرد درمانی جایگزین برای صرع و تشنج، استفاده از تحریک الکتریکی هسته­ های مغز با امواج بسامد پائین می باشد. برای ارزیابی اثربخشی LFS و داروهای ضدصرع، شاخص­ های تشنجی، رفتارهای حرکتی و شناختی در موش­های صحرائی مورد مطالعه قرار می گیرند. 

لذا این پژوهش ها به دو بخش تقسیم می شود:

الف- بررسی شاخص ­های الکتروفیزیولوژیکی در طی مراحل کسب کیندلینگ 

ب- مطالعه رفتارهای شناختی و حرکتی موش­های صحرائی غیرکیندل و کیندلی.

دهه شناخت مغز

دهه شناخت مغز

پیشرفت تمدن و دانش پزشکی، با ایجاد رفاه و شرایط زندگی بهتر، باعث افزایش طول عمر انسان­ها شده است. در سایه پیشرفت دانش پزشکی نوین در عصر جدید، بسیاری از بیماری­های عفونی به بوته فراموشی سپرده شده ­اند یا در زرادخانه ­های سیاست­ بازان بی ­اخلاق جا خوش کرده ­اند.

 ولی، امروزه بشر با بیماری­­های جدیدی مواجه شده است، که بسیاری از آنها به مغز و اعصاب مربوط می­ شوند. به دلیل اهمیت دانش مراقبت از مغز و تاثیرات مخرب بیماری­های مغز و اعصاب بر سلامتی انسان، سازمان بهداشت جهانی دهه حاضر را به مهم اختصاص داده ­است. در این میان بیماری صرع و تشنج سهم عمده­ ای از بیماری­ها و اختلالات عصبی را به خود اختصاص می­ دهد. این بیماری سلامت بیش از دو درصد از مردم جهان را به مخاطره انداخته است.

متاسفانه، با وجود تلاش­های بی شمار در تولید داروهای جدید و توسعه روش­ های جدید درمانی، در حدود 30% از بیماران صرعی با داروهای موجود قادر به زندگی طبیعی نیستند. بیماران صرعی مقاوم به درمان داروئی با وجود استفاده از روش­های درمانی متعدد، همچنان تشنج­های رام ­نشدنی را نشان می­دهند. در واقعیت، تشنج­ های مکرر و عوارض جانبی داروهای ضدصرع به میزان قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیماران صرعی اثر می­گذارد. بنابراین، بایستی تصمیمات درمانی جدید، بر اساس یافته­ های معتبر برای بهبود کنترل تشنج، افزایش کیفیت زندگی و بیشترین قابلیت تحمل­ پذیری بیماران باشد. لذا، شناسایی زودهنگام صرع و عوامل صرع ­زا به منظور اتخاذ روش درمانی مناسب ضروری است.

 روش­های درمانی شامل استفاده یک یا چندداروی ضدصرع یا گزینه ­های درمانی جایگزین ازقبیل جراحی، تحریک ­عصبی، درمان متابولیک و داروهای گیاهی می­باشد. علی­رغم تاثیر عوامل مختلف در انتخاب روش درمانی، بایستی اثربخشی دارو در کاهش تشنج، خطرات احتمالی و عوارض جانبی را در نظر گرفت.