مصاحبه با مجله رشد زیست شناسی: شماره 100 ؛ تابستان 1394
1- سال‌هاست جناب عالی در نهایت سخاوت‌مندی نوشته‌های تألیفی یا ترجمه‌ای خود را برای مجله رشد آموزش زیست‌شناسی می‌فرستید و بدین وسیله سعی می‌کنید تلاش‌های خود را که در مسیر ترویج علم روی می‌دهند با همکاران‌تان به اشتراک می‌گذارید. بسیاری از نوشته‌های شما در مجله چاپ شده است. انتشار این آثار چه تأثیری روی خود شما و دانش‌آموران‌تان داشته است؟
اینجانب سعی می کنم مصداق "میاسای زآموختن یک زمان " باشم. لذا سعی می کنم بیشترین فرصت ممکن را صرف آموزش و پژوهش کنم. مجله رشد زیست شناسی هم به نوعی، فرصت آموزشی محسوب می شود. از طرفی دنیای زیست شناسان بسیار رنگارنگ و شگفت انگیز است.به قول استاد سخن:
برگ درختان سبز در نظر هوشیار هر ورقش دفتریست معرفت کردگار
چندی قبل تصویری از DNA را دیدم؛ نردبانی حلقوی در زمینهای آسمانی. بلافاصله مقاله ای با عنوان DNA، نردبانی رو به خدا نوشتم. که خوشبختانه مقاله و عکس مورد نظر در مجله رشد زیست شناسی چاپ شد. در عصر بی هویتی و سرگشتگی بشر، آیا زیست شناسی راهی همگانی و بی انتها با هزاران خط، برای شناخت خدا نیست؟ آیا می توان برای حل مشکلات ریز و درشت بشری، بدون همکاری علم زیست شناسی راهی پیدا کرد؟ بنابراین کافیست عینک مان را شفافتر کنیم.
2- آیا بازخوردهایی پس از انتشار این تجربه‌ها داشته‌اید، مثلاً تاکنون به خاطر نشر این تجربه‌ها از شما قدرشناسی شده است؟
البته. چاپ اولین مقاله ام در مجله رشد زیست شناسی شادی و انرژی مضاعفی را به من و خانوادهام هدیه کرد. تاکنون بیش از بیست نوشته یا شاید بتوان گفت مقاله، از من در "رشد آموزش زیست شناسی" چاپ شده است. با توجه به علاقه خاص اینجانب به رشته زیست شناسی و طبیعت، به طور دائم در فکر موضوعات جدید هستم. و همواره چند موضوع را برای نوشتن در ذهن می پرورانم. شاید خیلی از دوستان نزدیک از این موضوعات اطلاع نداشته باشند. مگر این که خودشان مجلات رشد را مطالعه کنند. ولی در انتخاب معلم نمونه لحاظ می شوند.البته با امتیاز بسیار محدود، که امیدوارم اصلاح شود.
3- عکس‌العمل همکاران و دانش‌آموزان‌‌تان در مورد انتشار این تجربه‌ها چگونه بوده است؟
مقالاتی را که درباره آموزش زیست شناسی، آزمایشگاه زیست شناسی و المپیاد زیست شناسی نوشتهام، بیشتر مورد استقبال می باشد. سایر مقالات علاقمندان خاص خود را دارد. البته دوستان نزدیک، گاهی با حرارت و شعف خاصی از مقالاتم صحبت می کنم. که فکر می کنم از این موضوع واقعا خوشحال می شوند.برای دانش آموزان شاید جذابیت بیشتری داشته باشد. چون سوالات کودکانهای که در مورد کتب و مقالاتم می پرسند، برایم جالب است.
4- همه نوشته‌هایی که در مجله منتشر می‌شوند، پیش از چاپ ویرایش می‌شوند. شما فرایند ویرایش نوشته‌های خودتان را چگونه می‌بینید؟ آیا مصداق‌هایی مثبت یا منفی در این باره دارید؟
معمولا ویرایش علمی را خودم بر عهده می گیرم. ولی همسرم با توجه به این که رشته ادبیات فارسی هستند، از لحاظ ادبی بازنگری نهایی می کنند.
5- اگر همکاران شما بخواهند مانند شما به فعالیت علمی آموزشی بپردازند، چه توصیه‌هایی برای آنان دارید؟
اول این که، باید واقعا عاشق باشند. معلمی تلفیقی از عشق و علم و هنر است. عاشق میهن، عاشق بشریت و عاشق علم. برای موفقیت بیشتر، باید به ابزارهای علمی و فنی روز تجهیز شوند. اگر به خودمان رجوع کنیم، که دنبال چه چیزی هستیم و هدف واقعی ما در زندگی چیست؟ موضوعات بسیار زیادی برای کار وجود دارد. به نظرم فلسفه زندگی را باید برای خود دوباره تعریف کنیم. به دنبال بازکردن افقهای جدیدباشیم. جامعه ما، به تلاش معلمان و فرهیختگان نیاز دارد. وظیفه ما بنگاه داری و کاسبی نیست. وظیفه ما فرهنگ سازی است. از طرفی با برنامه ریزی می توان همه فعالیتهای مفید را انجام داد: کار ، تدریس، مسافرت، ورزش و ... آیندگان درباره ما قضاوت خواهند نمود. گذشتگان خوشنامی برای آنها باشیم.
6- چه مشکلاتی در برابر شما قرار دارند؟ چه راه حل‌هایی برای آنها دارید؟
مهم ترین مشکل کمبود وقت است. با تمام برنامه ریزی و تلاشی که به خرج می دهم همیشه موضوعات کار نشده فراوان دارم. امیدوارم دوران بازنشستگی فرصت لازم را برای ثبت تجربیات آموزشی را بدهد.
7- ویژگیهای معلم موفق از دیدگاه حضرتعالی کداماند؟
به نظر اینجانب اکثر معلمان این مرز و بوم در امر آموزش، نمونه و الگو هستند. ولی شاید انجام فعالیتهای متنوع علمی و آموزشی باعث گزینش تعداد اندکی از ایشان به عنوان معلم نمونه می شود. به نظر من یک معلم در درجهی اول باید به تقدس و نقش ارزندهی خود در پیشرفت جامعه ایمان قلبی داشته باشد؛ تا بتواند در امر تدریس جدی و خستگی ناپذیر باشد. در درجهی دوم، معلمین نمونه برای موفقیت در امر تدریس، به طور دائمی به کسب مهارتها و تخصصهای علمی و فنی لازم اهتمام ورزیده و اطلاعات علمی خود را همواره به روز نمایند. برای نیل به این هدف داشتن آشنایی کافی با زبان علمی بینالمللی (انگلیسی) و رایانه امری اجتنابناپذیر است. همچنین با توجه به این که تدریس فرایندی چند بعدی است؛ موفقیت در آن مستلزم برقراری رابطهی عاطفی مناسب با شاگردان، ضمن حفظ شأن و موقعیت معلمی دارد. بنابراین معلمین بایستی نیازهای عاطفی-روانی دانش آموزان و تفاوتهای فردی آنها را در نظر بگیرند.
8- چه عواملی می توانند موفقیت یک معلم را رقم بزند؟
با توجه به این که تعلیم کاری فکری است، لذا بدون آرامش روحی و روانی مناسب و سلامت جسمی کافی نمی توان معلمی کرد. این جنبه از کار به محیط خانواده مربوط می شود. سپس پشتکار و جدیت در کسب مستمر علم و انتقال آن به شاگردان بایستی در دستور کار باشد. بعلاوه، معلم در کسب علم و دانش نیاز به تواضع و فروتنی دارد. به قول ابن سینا دانشمند بزرگ ایرانی " تا بدین جا رسید دانش من * که همی بدانم، که نادانم". از دیگر عوامل موثر در این زمینه، با توجه به پیشرفتهای سریع دانش، آشنایی با ابزارهای نوین آموزشی و پژوهشی مانند رایانه و اینترنت است. این ابزارها امکانات مناسبی برای پیشرفت سریع و نیل به اهداف آموزشی را فراهم می سازند. همچنین دارا بودن اخلاق انسانی و تعامل مناسب با همکاران و کادر اداری آموزشگاه نیز شرایط روحی مناسبی برای موفقیت معلمین در آموزش فراهم می نمایند.
9- بزرگداشت مقام معلم در سالروز شهادت استاد شهید مطهری، چه دستاوردهایی می تواند داشته باشد؟
همهی جوامع بشری همواره نیاز به الگو های مناسب اخلاقی و علمی دارند، تا خود را با آنها سنجیده و به سوی موفقیت گام بردارند. استاد شهید مطهری خود الگویی بود، از علم، تلاش، انسانیت و معنویت. بنابراین در روز بزرگداشت این استاد بزرگوار، با معرفی شاخصها و پارامترهای مورد نظر در جامعهی اسلامی برای انتخاب معلم نمونه، می توان ضمن تقدیر از معلمین نمونه و تشویق ایشان به تلاش مضاعف، سایر معلمین فداکار را نیز با این مجموعه آشنا و امیدوار کرد.
این همه گفتیم لیک اندر بسیچ بی عنایات خدا هیچیم، هیچ
قطرهی دانش توبخشیدی ز پیش متصل گردان به دریاهای خویش
