ارتقای کیفیت زیست شناسی

ره‌آوردِ کنفرانس زیست­ شناسی بعد از دو دهه

نقد و بررسی اهداف و آرزوهای دبیران زیست ­شناسی  

دکتر رضا مقدسی

 

در دهه 80 خورشیدی خیلی از مسائل آموزشی مثل الان نبود. از نگاه معلمان به تدریس زیست­ شناسی تا کنکور سراسری. در آن زمان رشته تجربی جذابیت چندانی نداشت و اکثر دانش ­آموزان نظری متقاضی تحصیل در رشته ریاضی بودند و خطر انقراض رشته تجربی عنقریب بود. البته منابع و آماده شدن برای کنکور هم مانند امروز نبود. شاید چون مافیای کنکوردر آن زمان نهالی نورسته و نامیمون بود.

در حدود 20 سال پیش اولین کنفرانس آموزش زیست­ شناسی ایران (10-8 آذرماه 1384) با شرکت جمع کثیری از دبیران زیست­ شناسی و اساتید زیست­ شناسی دانشگاه­ها، پژوهشگران و محققین علوم ­زیستی با همت بلند و تلاش خستگی ­ناپذیر جناب آقای اسفندیاری، معاونت وقت سازمان آموزش و پرورش استان گلستان و همکاران ارجمند ایشان، در گرگان برگزار شد. اکثر دبیران پیشکسوت امروز در آن زمان جوانانی برومند و پرشور بودند و آرزوهای بسیار متعالی برای آموزش رشته تجربی و درس زیست­ شناسی داشتند. و البته توسعه و پیشرفت ایران عزیز. اهداف برگزاری این کنفرانس عبارت­بودنداز:

1. بررسی روش‌های مختلف آموزش زیست­ شناسی
2.  گسترش فرهنگ پژوهش در آموزش زیست ­شناسی
3.  آشنائی با یافته‌های نوین علم زیست­ شناسی
4.  ایجاد زمینه مناسب برای تبادل تجربیات آموزشی دبیران زیست­ شناسی
5. نقد و بررسی مسائل و مشکلات کتب درسی و آموزش زیست شناسی در ایران

بعد از سه روز گفتگو، ماحصل اهداف و آرزوهای آموزشی دبیران زیست ­شناسی در قطعنامه پایانی خلاصه و ارائه شد.. حال بعد از نزدیک به دو دهه که با تغییر کلی برنامه ­های آموزشی و کتب درسی زیست شناسی رو به رو شده­ ایم، آیا نگاه گذرا به خواسته­ ها و اهداف دیروزمان، در نگاه امروزمان تاثیر­گذار خواهد بود؟ به کدام یک از  اهداف­مان رسیده­ایم؟ علت موفقیت یا شکست احتمالی در برنامه­ های آموزش زیست­ شناسی چیست؟

لازم به یادآوری است که این گزارش در سال 1384 تنظیم شده است. تحلیل و نقد هر یک از موارد متناسب با شرایط فعلی به آن اضافه شده­است. شاید چراغی باشد برای آینده.

دریافت مقاله اصلی
حجم: 293 کیلوبایت
 

جوانان ؛ جامعه و سیگار

مقدمه: مصرف سیگار یکی از بزرگ ترین معضلات جوامع امروزی و عامل بسیاری از بیماری های خطرناک مانند بیماری های قلبی-عروقی؛ تنفسی و سرطان می باشد. بر اساس آمار منتشرشده 10 درصد جمعیت کشور ایران سیگاری هستند که تعدادآنها در حدود 8 میلیون نفر می باشد. این تعداد روزانه میلیاردها تومان سیگار دود می کنند و به هوا می فرستند؛ به طوری که هزینه هر فرد سیگاری در کشور ما روزانه 250 تومان است. با توجه به این که 25 بیماری خطرناک توسط دود سیگار ایجاد می شود،  بنابراین بر اساس آمار موجود سالانه 200 میلیارد دلار صرف مراقبت های بهداشتی- پزشکی بیماران مبتلا به سیگار در سراسر جهان می شود. جالب آن که بیشتر از نصف آن مربوط به کشورهای جهان سوم است. سازمان بهداشت جهانی (WHO )ایدز  مالاریا و دخانیات (مخصوصا سیگار) را سه مشکل مهم این سازمان می داند ؛ چراکه مصرف سیگار علاوه بر ایجاد بیماری های مختلف   شایع ترین عامل قابل پیشگیری مرگ و میر در جهان است ؛به طوری که باعث مرگ یک نفر در هر 9 ثانیه  می شود. بنابراین لزوم توجه جدی به این مسله در جامعه جوان ایران دو چندان می شود. پژوهش ها نشان می دهد که سیگار محتوی چندین ماده سمی مهلک است . فقط دو سانتیمتر انتهای سیگار 60 درصد مواد سمی سیگار را داراست.

زیست شناسی 12

#آموزش_زیست_شناسی3(دوازدهم_تجربی)

1. مولکولهای اطلاعاتی: نوکلئیک اسیدها https://www.aparat.com/v/JuqxB
2. مولکولهای اطلاعاتی: نوکلئیک اسیدها https://www.aparat.com/v/JuqxB  
3. پروتئین ها https://www.aparat.com/v/g7Pzr
4. رو نویسی https://www.aparat.com/v/sjFl4
5. به سوی پروتئین ها-بخش  1 https://www.aparat.com/v/MGfhv
6. به سوی پروتئین ها-بخش 2 https://www.aparat.com/v/Ymx80
7. تنظیم بیان ژن(کل)  https://www.aparat.com/v/ZPHnw
8. تنظیم بیان ژن- بخش 1 https://www.aparat.com/v/wk5jW
9. تنظیم بیان ژن- بخش  2 https://www.aparat.com/v/tri7w
10. انتقال اطلاعات در نسلها https://www.aparat.com/v/GH6tw
11. تغییر در ماده وراثتی جانداران https://www.aparat.com/v/9LS02
12. تغییر در جمعیت ها https://www.aparat.com/v/9LS02
13. تغییر گونه ها https://www.aparat.com/v/GJaLk
14. تنفس یاخته ای – بخش اول https://www.aparat.com/v/uXSyR
15. تنفس یاخته ای – بخش دوم https://www.aparat.com/v/znLRl
16. فتوسنتز - بخش اول https://www.aparat.com/v/5Yp0I
17. فتوسنتز- بخش دوم https://www.aparat.com/v/BfV6a
18. فتوسنتز در شرایط دشوار https://www.aparat.com/v/DqTmP
19. زیست فناوری و مهندسی ژنتیک  https://www.aparat.com/v/uKSH0
20. مهندسی بافت https://www.aparat.com/v/pPtdx
21. کاربردهای زیست فناوری https://www.aparat.com/v/E4p5y
22. زیست فناوری 1 https://www.aparat.com/v/4MBSq
23. زیست فناوری 2 https://www.aparat.com/v/kbieX
24. زیست فناوری 3 https://www.aparat.com/v/kbieX
25. وبینار ملی  المپیاد زیست شناسی  https://www.aparat.com/v/21v6B
26. روشهای مطالعه زیست شناسی https://www.aparat.com/v/OxGqP

********************************************************************************************

• #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi
• #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:  dr_rezamoghaddadi@
• #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir/
• #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/
• رایانامه ارتباط با مدیر کانال : [e-mail]

زیست شناسی 11

#آموزش_زیست_شناسی2(یازدهم_تجربی)

1. یاخته های بافت عصبی https://www.aparat.com/v/m639f
2. ساختار دستگاه عصبی1  https://www.aparat.com/v/cAsjB
3. ساختار دستگاه عصبی 2  https://www.aparat.com/v/xOXin
4. گیرنده حسی https://www.aparat.com/v/571lK
5. ساختار چشم https://www.aparat.com/v/fS7r6
6. ساختار گوش https://www.aparat.com/v/dfuUT
7. بویائی و چشائی https://www.aparat.com/v/h0HAK
8. گیرنده های حسی در جانداران https://www.aparat.com/v/d2hr0
9. اسکلت https://www.aparat.com/v/zU9r6
10. ماهیچه و حرکت https://www.aparat.com/v/Nvqlk
11. ارتباط شیمیائی https://www.aparat.com/v/2NWXq
12. هورمونها https://www.aparat.com/v/dRauh
13. غدد درون ریز https://www.aparat.com/v/A3hYS
14. ایمنی غیر اختصاصی https://www.aparat.com/v/GumRP
15. ایمنی اختصاصی https://www.aparat.com/v/1yxoD
16. کروموزوم https://www.aparat.com/v/Rrt6Q
17. تقسیم میتوز https://www.aparat.com/v/d4amN
18. تقسیم میوز (کاستمان)  https://www.aparat.com/v/vUuhL
19. تولید مثل جنسی گیاهان https://www.aparat.com/v/nV5tL
20. تولید مثل جنسی گیاهان نهاندانه  https://www.aparat.com/v/wajLh
21. تشکیل رویان در گیاهان نهاندانه https://www.aparat.com/v/c81uj
22. تولید مثل جانوران https://www.aparat.com/v/Qoz7N
23. گیرنده های انسولین https://www.aparat.com/v/hKnPR

********************************************************************************************

• #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi
• #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:  dr_rezamoghaddadi@
• #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir/
• #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/
• رایانامه ارتباط با مدیر کانال : [e-mail]

زیست شناسی 10

#آموزش_زیست_شناسی1 (دهم_تجربی)

1. زیست شناسی چیست؟ https://www.aparat.com/v/pMyW8
2. زیست شناسی و گستره حیات   https://www.aparat.com/v/3KdYo
3. یاخته و بافت در بدن انسان  https://www.aparat.com/v/SkCIO
4. دستگاه گوارش https://www.aparat.com/v/5VFcb
5. ساختار و عملکرد لوله گوارش   https://www.aparat.com/v/ybfZL
6. جذب مواد و تنظیم فعالیت گوارش https://www.aparat.com/v/FzV81
7. گوارش در جانداران https://www.aparat.com/v/SHJ1Z
8. روشهای مطالعه و یادگیری زیست شناسی https://www.aparat.com/v/OxGqP
9. سازوکار دستگاه تنفس https://www.aparat.com/v/78G59
10. ساختار شش ها https://www.aparat.com/v/RIYMC
11. تهویه ششی https://www.aparat.com/v/aFPHq
12. تنوع تبادلات گازی در جانوران https://www.aparat.com/v/iOtLB
13. ساختار  قلب https://www.aparat.com/v/meK90
14. آناتومی قلب https://www.aparat.com/v/esbt5
15. ساختار رگها https://www.aparat.com/v/VF7XZ
16. خون https://www.aparat.com/v/HVOIN
17. گردش مواد در جانداران https://www.aparat.com/v/OGFZW
18. ساختار دستگاه دفع ادرار https://www.aparat.com/v/nuDPf
19. تشکیل ادرار https://www.aparat.com/v/6PEq7
20. تنظیم کلیوی اسید-باز https://www.aparat.com/v/Lymjg
21. تنوع دفع ادرار در جانداران https://www.aparat.com/v/NOfTP
22. دستگاه دفع ادرار https://www.aparat.com/v/DKFHS
23. یاخته گیاهی https://www.aparat.com/v/MG41e
24. یاخته گیاهی https://www.aparat.com/v/sEMOQ
25. سامانه بافتی گیاهان https://www.aparat.com/v/ZUiIs
26. ساختار گیاهان https://www.aparat.com/v/VtaGD
27. تغذیه گیاهی https://www.aparat.com/v/klZvO
28. جانداران موثر در تغذیه گیاهی https://www.aparat.com/v/0RpWN
29. انتقال مواد در گیاهان بخش اول https://www.aparat.com/v/uNwSy
30. انتقال مواد در گیاهان بخش دوم   https://www.aparat.com/v/P5G7d
31. انتقال شیره پرورده در گیاهان https://www.aparat.com/v/HLa8Q
32. آزمون مفهومی زیست شناسی https://www.aparat.com/v/ChDbw
33. سوالات مفهومی زیست شناسی دهم https://www.aparat.com/v/5vAsG
34. ویروسها https://www.aparat.com/v/Pfx4A
35. آغازیان https://www.aparat.com/v/zl3c1
36. باکتری ها https://www.aparat.com/v/EVxPK
37. جانورشناسی مهره داران و بی مهرگان https://www.aparat.com/v/ZJXVQ
38. رده بندی جانداران https://www.aparat.com/v/EC1Gc
39. روشهای مطالعه زیست شناسی https://www.aparat.com/v/OxGqP

********************************************************************************************

• #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi
• #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:  dr_rezamoghaddadi@
• #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir/
• #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/
• رایانامه ارتباط با مدیر کانال : [e-mail]

دکتر رضا مقدسی

دکتر رضا مقدسی

1. کانال آپارات:

https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi

2. وبلاگ دغدغه آموزشی:

https://rezamoghaddasi.blog.ir/

3. ایمیل:

[e-mail]

4. شاد:

drrezamoghaddasi@

5. کانال تلگرام دغدغه آموزش

t.me/d_amozesh@

6. اینستاگرام: @drrmoghaddasi

7. یوتیوب:

ضرورتها و دلائل حذف یا کاهش کنکور در پذیرش دانشگاهها

ضرورت ها و دلایل حذف  یا کاهش سهم کنکور و راه های جذب دانشجو (پائیز 1390)

1- آزمون های پایانی از کیفیت مناسب برخوردار نیستند و آموزه های دانش آموزان را به درستی ارزشیابی نمی نمایند         تأکید بر مطالب کم اهمیت و حفظی

                      تحلیل سوالات نهائی سوم گویا است

2- روش های آموزش نادرست است. مثلاً آموزش با شیوة پرسش و پاسخ که سطح توقعات دانش آموزان را از کلاس درس به نازل ترین درجه می رساند

                  بدون استفاده از آزمایشگاه، روش های تدریس فعال، کارگروهی و...

3- انتظارات ناصحیح مدیران و مسئولین ارزیابی کارمعلم که فقط مبتنی بر نتیجة پایانی است.

                  نتیجه محوری مبتنی بر درصد قبولی

4- عدم توجه به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان و مقایسة همة دانش‌آموزان و همه معلمان با یکدیگر.       

                       مقایسه مدارس خاص و مدارس معمولی با یکدیگر

5- انتظارات ناصواب دانش آموزان از درس زیست شناسی و تأکید بر سؤالات حفظی با حیطه پایین یادگیری.

                  زیست شناسی درسی ویژه است نه ریاضی نه الهیات و تاریخ.

6- تغییر شیوة پذیرش دانشجو: دانشگاهها مبتنی بر ارزشیابی مستمر سه ساله به جای ماراتون کنکور می‌باشد.

 

 

سوال مهم:  تفکیک دانش آموزان چگونه انجام شود؟

            پاسخ:  آزمون های مستمر سه ساله به صورت نهایی و متمرکز.

( اگر همه شب قدر بودی ، شب قدر بی قدر بودی)

نکته های مهم:

1) استاندارد سازی سؤالات نهایی.

2) مراقبت و تصحیح صحیح سوالات بدون توجه به منطقه و مدرسه و دانش آموزان و اجتناب از پارتی بازی

 

آیا ادعای حذف کنکور درست است؟ یا فقط یا ادعا است. اگرحذف کنکور یا تضعیف کنکور صورت بگیرد چه راهکاری برای پذیرش دانشجویان اتخاذ شود؟

* به نظر می رسد با توجه به شرایط حاکم بر نظام اداری ایران، انجام این کار  منجر به گسترش فساد فراوان، حق کشی بسیار و افت کیفیت دانشگاهها با توجه به ورود افراد ضعیف به دانشگاههای معتبر می شود) نظر شما چیست؟

 

نتیجه گیری کلی:

• سهم کنکور در پذیرش دانشگاه باید ضعیف شود،
• کیفیت آموزش ارتقاء یابد
• استرس کنکور از بین برود
• آموزش های غلط کاهش یابد.

نقد و بررسی کتب درسی زیست شناسی

 

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد مشهد در هتل پارس با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر بود.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1-ارائه مقالات پژوهشی محققان به صورت سخنرانی و پوستر

2-کارگاه های آموزشی ویژه دبیران زیست شناسی

3-بررسی مشکلات زیست شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه

4-برگزاری نمایشگاه عکس، وسایل آزمایشگاهی و برنامه ی جانبی

در اینجا قصد دارم چند مقاله مهم از آن کنگره را برای علاقمندان ارائه نمایم.

جلسات نقد و بررسی کتب درسی زیست شناسی و نحوه آموزش زیست شناسی

در حالی که کنگره جلسات مشترکی با حضور اساتید دانشگاه و دبیران مدعو برگزار شد. هدف از این جلسات بررسی مشکلات کتب درسی زیست شناسی، معرفی نقاط ضعف کتب و بحث و تبادل نظر در خصوص مسائل آموزشی زیست شناسی بود. اکثر شرکت کنندگان در همایش به دلائلی موجه از کم توجهی مسئولین آموزش به مدیران، اولیاء و در نتیجه دانش آموزان به درس زیست شناسی گله را داشتند. موضوعات مهم مطرح شده در این جلسات عبارتنداز :

الف-حجم مطالب درسی کتاب های زیست شناسی با ساعات آموزشی هفتگی مطابقت ندارد. در مقام مقایسه با دانش آموزان رشته ریاضی فیزیک، دانش آموزان رشته تجربی مقدار بسیار کمی واحد زیست شناسی در دبیرستان دارند و این ضعف عده ای برای آنها محسوب می شود.

ب- به واحد آزمایشگاه زیست شناسی کم توجهی و یا بی توجهی می شود: در حالی که زیست شناسی علمی کاملا تجربی است و کتاب درسی نیز عنوان آزمایشگاه را یدک می کشد و از طرفی هر سال شاهد برگزاری المپیاد های آزمایشگاهی هستیم ولی متاسفانه کمترین توجهی به آزمایشگاه زیست شناسی می شود. و متاسفانه دانش آموزان آزمایشگاه را محلی برای تلف کردن وقت می دانند، اولیا مدارس آن را محلی برای گذراندن اوقات اضافی می دانند. بنابراین معلمان فرصت کافی برای معرفی مفاهیم زیست شناسی در آزمایشگاه ندارند.

کافی است نگاهی به وضعیت آزمایشگاه مرکزی زیست شناسی تهران بیندازیم و گذشته و حال آن را با هم مقایسه کنیم و بر این مظلومیت علمی بگیریم.

ج-نبود و یا کمبود ارتباط بین دبیران زیست شناسی و اساتید دانشگاه، عدم حمایت زیست شناسی از جانب اساتید دانشگاه، بها ندادن به دبیران در کنگره ها و سمینارهای زیست شناسی از جمله ی مسائلی بود که توسط دبیران مطرح شد و علت وضعیت فعلی زیست شناسی قلمداد شد.

دکتر رضا مقدسی

دکتری نوروفیزیولوژی

فارغ التحصیل دانشگاه شهید چمران اهواز

دبیر زیست شناسی؛ پژوهشگر و نویسنده

مدرس دانشگاه کوثر

______________________________________________________________________________________________________________

 

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:@  dr_rezamoghaddadi

•      #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir

•      #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین:  https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/

•      رایانامه ارتباط با مدیر کانال :           [e-mail]

موسیقی و گیاهان: دکتر مجد

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد مشهد در هتل پارس مشهد با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر بود.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1-ارائه مقالات پژوهشی محققان به صورت سخنرانی و پوستر

2-کارگاه های آموزشی ویژه دبیران زیست شناسی

3-بررسی مشکلات زیست شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه

4-برگزاری نمایشگاه عکس، وسایل آزمایشگاهی و برنامه ی جانبی

در اینجا قصد دارم چند مقاله مهم از آن کنگره را برای علاقمندان ارائه نمایم.

موسیقی و گیاهان: دکتر احمد محمد (دانشگاه تربیت معلم تهران)

خیلی از افراد در زنده بودن گیاهان شک دارند اگر غیر از این بود. برخوردهای مناسب تری با آنها می داشتند. افرادی هم که گیاهان را زنده می دانند. آنها را موجوداتی فاقد شعور، احساس و ادراک می شناسند. ولی بررسی های دانشمندان که چکیده آن توسط دکتر احمد مجد، چهره ماندگار سال 1383 ، در کنگره بیولوژی کاربردی ارائه شده است، نه تنها گیاهان را موجوداتی صاحب ادراک و احساس معرفی می کند، بلکه نشان می دهد که گیاهان از سطوح بالای احساس، شعور، عاطفه برخوردارند و توانائی برقراری  ارتباط نیز دارند. و چه بسا در بعضی موارد بهتر از جانوان عمل می کنند. شاید تنها دلیل ما برای برخوردهای این چنینی  داشتن چنین تصوری شناخت ناقص ما از زندگی اسرار آمیز گیاهان می باشد.

خلاصه این که عده ای تصور می کنند که زندگی گیاهان همانند کسانی است که دچار مرگ مغزی شده اند( قولی زندگی نباتی)  و فاقد حافظه احساس و ادراک می باشند. آزمایش های پژوهشگران خلاف آن را نشان می دهد:

1- پژوهشگران با استفاده از لرزه نگار الکترونیکی امواج مربوط به ترس و وحشت را از گیاهانی مثبت کرده اند که آب داغ بر روی ریشه آنها ریخته شده است.(پاسخی همانند فریاد و گریه جانوران ). همچنین با استفاده از دستگاه دروغ سنج به تغییر حالات گیاهان در برابر رطوبت ثبت شده است.

2-در صورتی که آبیاری گیاهان همراه با نوازش باشد، میزان جذب آب و املاح آنها افزایش می یابد.

3-گیاهان فرق بین تهدید جدی و تظاهر را بخوبی می شناسند در آزمایشی ثابت شده است که عکس ­العمل گیاهان در برابر کبریت کشیدن و سوزاندن عملی با کبریت کشیدن دروغین متفاوت است.گویا گیاهان رفتار تصنعی را از غیرتصنعی باز می شناسند.

4-آزمایش ها نشان می دهد که امواج الکترومغناطیس با شدت های مختلفی سرعت جوانه زنی و رشد دانه ها را تسریع کند و یا متوقف می سازد.

5-نتایج پژوهش های مختلف نشان دهنده تاثیر شدید موسیقی بر عملکرد های مختلف فیزیولوژیکی گیاهان است. تاثیر موسیقی با توجه به نوع موسیقی و نوع گیاه متفاوت است. مثلا درحالی که گیاهان به سمت موسیقی ملایم مثل نواختن تار گرایش دارند؛ از موسیقی تند مانند راک  دور می شوند و گویا وحشت دارند.

صدها آزمایش از این قبیل بر روی گیاهان انجام شده است که نتایج هر یک جالب توجه است.

نتایج کاربردی: با استفاده از موسیقی می توان پدیده های مختلف گیاهان مثل جوانه زنی، رشد و نحو، فتوسنتز، زمان و..... را تحت تاثیر قرار داد و کنترل نمود. مثلا در هوای سرد با پخش موسیقی خاص زمان گلدهی را به تاخیر انداخت و از آسیب جدی به مزرعه و محصول جلوگیری نمود.

برگ درختان سبز در نظر هوشیار

هر ورقش دفتریست موقت کردگار

 

دکتر رضا مقدسی

دکتری نوروفیزیولوژی

فارغ التحصیل دانشگاه شهید چمران اهواز

دبیر زیست شناسی؛ پژوهشگر و نویسنده

مدرس دانشگاه کوثر

______________________________________________________________________________________________________________

 

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:@  dr_rezamoghaddadi

•      #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir

•      #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین:  https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/

 

•      رایانامه ارتباط با مدیر کانال :          [e-mail]

علوم زیستی، دانش پیشتاز قرن 21

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد مشهد در هتل پارس با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر بود.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1-ارائه مقالات پژوهشی محققان به صورت سخنرانی و پوستر

2-کارگاه های آموزشی ویژه دبیران زیست شناسی

3-بررسی مشکلات زیست شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه

4-برگزاری نمایشگاه عکس، وسایل آزمایشگاهی و برنامه ی جانبی

در اینجا قصد دارم چند مقاله مهم از آن کنگره را برای علاقمندان ارائه نمایم.

الف-علوم زیستی، دانش پیشتاز قرن:  دکتر موسوی موحد

یکی از دغدغه های اساسی همه دبیران زیست شناسی، دانشجویان و اساتید این رشته ها، کم توجهی و بی مهری برنامه ریزان و آموزش پرورش و مدیران مدارس، اولیاء مدارس و حتی دانش آموزان به درس زیست شناسی می باشد، در حالی که همه جا به توانمندیها، قابلیت ها و جایگاه علوم زیستی در بین سایر علوم آگاه هستند. بشر امروزی با بحران های بزرگی از قبیل آلودگی محیط زیست، کمبود آب، کمبود نفت، سوء تغذیه، ایدز ، مالاریا و.... روبرو است. بی شگ حل این مسائل بدون کمک زیست شناسان امکان پذیر نمی باشد. در سال های اخیر  پیشرفت های شگرفی در زمینه های مختلف علوم زیستی مانند کنترل و درمان بیماریها، پیوند اعضا، تولید انواع محصولات زراعی و باغی تراریخته حاصل شده است که نقش مهمی در افزایش سطح بهداشت و سلامتی جوامع بشری و تولید غذای مورد نیاز آنها داشته است.

کیفیت و کمیت مقالات علوم زیستی در ایران و جهان نشان دهنده این است که علوم زیستی از علوم پیشتاز قرن 21 است. این امر  برجایگاه رفیع این علم صحه می گذارد. این در حالی است که در کشور ما و بخصوص در آموزش و پرورش ارزش ناچیزی به آن داده می شود. بر ماست با معرفی جنبه های علمی و کاربردی علوم زیستی، دانش آموزان را به آن علاقمند نموده و با این پروسه ی جهانی همراه شویم.

برای هر ایرانی غیرتمندی شنیدن نقاط ضعف علمی کشور به ویژه در علم و فناوری دردآور است. موسسات بین المللی ایران را در بین تولید کنندگان علمی جهان در مقام چهل و دوم (42) قرار می دهند. که در خور و شایسته ملتی متمدن با سابقه درخشان علمی و تاریخی نمی باشد. در این رده بندی کشورها آمریکا، ژاپن، آلمان، انگلیس، فرانسه، چین، ایتالیا و کانادا رتبه های اول تا هشتم را دارا می باشند. البته لازم به توضیح است، در چند سال اخیر جهش بزرگی در این زمینه صورت گرفته است.

بررسی ها نشان می دهد که کشورهای پیشرفته جهان سهم عده ای از درآمد ملی خود را صرف تحقیق و پژوهش در علوم زیستی (زیست شناسی سلولی و ملکولی، بیوشیمی، پزشکی، کشاورزی، فارماکولوژی) می نمایند و رشته های فیزیک، شیمی، رایانه، ریاضی و مهندسی در رتبه های بعدی قرار دارند. درصد سهم علوم زیستی در تحقیقات جهانی 5/75% و علوم فیزیکی (فیزیک، شیمی، ریاضی و مواد) 5/42% می باشد. این درحالی است که در ایران علوم زیستی 24% و علوم فیزیکی 5/42% از کل تحقیقات کشور را دارا می باشند. از طرف دیگر در رتبه بندی جهانی علوم زیستی ایران حائز رتبه ی 60 و شیمی حائز رتبه ی 44 می باشد. این آمار کلی نشان دهنده ی توجه شایان و تلاش جدی کشورهای پیشرفته به علوم زیستی می باشد ولی در کشور ما علوم زیستی و بخصوص زیست شناسی رشته ای نسبتا مهجور و ناشناخته است.

در حالی که بیشتر مجلات معتبر علمی جهان در زمینه بیولوژی می باشد. ولی در کشور ما سهم مجلات علوم زیستی نسبت به علوم فیزیکی بسیار اندک می باشد. آمار ارائه شده نشان دهنده ی ضعف عمده ما و فاصله ی زیاد با سایر کشورها می باشد. رسیدن به استانداردهای جهانی نیاز به عزم ملی و حمایت های همه جانبه مسئولین و کارگزاران آموزش و تحقیقات دارد. البته در سال های اخیر تلاش های مفیدی به چشم می خورد. تعداد مقالات ایرانیان در جملات بین المللی در فاصله ی سال های 1375 تا 1382 از 470 مورد به 3200 مود افزایش یافته است که رشدی معادل 7 درصد را نشان می دهد امید می رود در سال های آینده شاهد جهش علمی در کشور و مخصوصا در علوم زیستی باشیم.

عوامل موثر بر تولید دانش عبارتنداز :

1. جذب دانشمندان توانا در زمینه های مختلف پژوهشی (مخصوصا ایرانیان خارج کشور)
2. برگزاری همایش های علمی، دوره های مشترک آموزشی، دعوت از اساتید معتبر
3. همکاری های علمی ملی و بین المللی: مثلا پروژه ژنوم، پروژه شتاب دهنده
4. افزایش اطلاعات علمی در کشور: توسعه دانشگاه و مراکز آموزشی، دوره های بازآموزی، کتب و نشریات
5. بهبود فضای بین المللی
6. توسعه علوم بین رشته ای مانند ییوشیمی، بیوفیزیک، بیوشیمی فیزیک، بیوتکنولوژی: اغلب برندگان جازه نوبل دانشمندانی هستند که در علوم بین رشته ای متخصص داشته اند. تاریخچه کشف ساختار DNA و پروتئین ها این را نحوی نشان می دهد.
7. تامین امکانات رفاهی مورد نیاز پژوهشگران
8. بسترسازی و افزایش امکانات مراکز تحقیقاتی

نتیجه گیری کلی این که برای پیشرفت علمی کشور در زمینه ی علوم زیستی 3 راه کار پیشنهاد می شود.

1-توسعه بیولوژی محض

2-توسعه شیمی که همکار بیولوژی است.

3-سرمایه گذاری دانشگاهی در زمینه بیولوژی

شاید نگاهی، گذشته مارا به حرکت وا دارد. ما 60 سال از انقلاب اتم عقب ماندیم و هنوز راه بجایی  نبرده ایم. اگر دیر بجنبیم انقلاب ژن را از دست خواهیم داد.

 

دکتر رضا مقدسی

دکتری نوروفیزیولوژی

فارغ التحصیل دانشگاه شهید چمران اهواز

دبیر زیست شناسی؛ پژوهشگر و نویسنده

مدرس دانشگاه کوثر

______________________________________________________________________________________________________________

 

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:@  dr_rezamoghaddadi

•      #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir

•      #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین:  https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/

•      رایانامه ارتباط با مدیر کانال :           [e-mail]

کتب درسی و برنامه های آموزشی زیست شناسی

بسمه تعالی

در ابتدا لازم می دانم از این اقدام شایسته گروه زیست شناسی تشکر و قدردانی نمایم . امیدوارم نتیجه این زحمات در تدوین کتب درسی و برنامه های آموزشی زیست شناسی لحاظ گردد و خواسته ها و بخشی از آرزوهای به حق دبیران زیست شناسی ؛ که همانا  ارتقای سطح بهداشت ، آموزش های زیست محیطی و دانش پایه زیست شناسی دانش آموزان می باشد؛ در برنامه آینده آموزش زیست شناسی به بار بنشیند. که میوه آن عمران و آبادانی بیشتر ایران عزیز و سرافراز می باشد. با وجود مشفله کاری؛تلاش فراوان نمودم تا به نحو شایسته نقطه نظرات دبیران زیست شناسی استان را به آن گروه محترم انتقال دهم. 

نکات زیر که نتیجه همفکری با دبیران زیست شناسی استان می باشد جهت استحضار و هر گونه اقدام مقتضی به حضور ارسال می گردد.

1. به نظر می رسد چهارچوب کلی آموزش زیست شناسی به نحو شایسته ای گردآوری و تنظیم شده است؛ ولی تنظیم محتوا و تطبیق آن با اهداف مطروحه بسیار مهم است. امید است به نحو مطلوب و شایسته انجام گیرد.

2. به نظر می رسد حجم  آموزش های زیست محیطی ؛ بهداشت و تنظیم خانواده که  ارتقای آنها از مصادیق توسعه پایدار در هر جامعه ای می باشد ؛  نسبت به گذشته بیشتر ولی در مجموع برای نیاز جامعه امروز ما کم رنگ تر است.

3. جایگاه آموزشهای مبتنی بر آزمایشگاه در برنامه آموزشی زیست شناسی ؛ بویژه اختصاص کتابی خاص به این مهم با سرفصل های مشخص و مجزا در این برنامه مشخص نمی باشد..

4. به نظر می رسد تدوین کتب جداگانه برای آموزش مباحث گیاهی ؛ جانوری ؛ زیست شناسی سلولی – ملکولی و ژنتیک با توجه به رویکردهای جهانی در رشته زیست شناسی و جایگاه این علم در جهان مورد استقبال دبیران زیست شناسی و باعث ارتقای دانش پایه دانش آموزان رشته تجربی گردد.

5. مباحث زیست شناسی سلولی و ملکولی ؛ بخاطر پیچیدگی و اهمیت ویژه در پیش دانشگاهی منظور گردد.

6. مباحث رفتار که نسبتا ساده می باشد در سال سوم منظور شود.

7. برنامه آموزش زیست شناسی برای سایر رشته ها مشخص نیست. به نظر می رسد به منظور نهادینه شدن آموزش های عمومی زیست شناسی علاوه بر سال اول دبیرستان در سایر سنوات تحصیلی نیز لحاظ شود.

8. شناسائی و رده بندی جانداران برای رشته تجربی به صورت تخصصی و گسترده و برای سایر رشته ها به صورت خلاصه و با هدف آشنائی با محیط زیست و حیات وحش ایران باشد. مشاهد می شود دروس جغرافیا و شیمی در زمینه محیط زیست و بهداشت از ما پیشی گرفته اند( نگاه به شیمی برای زندگی و کتب جغرافیا)

9. ارتباط عرضی مفاهیم زیست شناسی با سایر رشته ها مد نظر باشد. مثال وابستگی مباحث بیوشیمی به شیمی آلی که در سال دوم تجربی مطرح شده اند.

10. آموزش روش علمی و پژوهش در علوم زیستی و توجه به آشنائی و کار با ابزارها ی آزمایشگاهی زیست شناسی در برنامه آموزشی لحاظ شود.

11. آموزش پژوهش محور در زیست شناسی ؛ مبتنی بر آزمایشگاه ؛ اردوهای علمی سالانه و پروژه های علمی باشد.

12. به نظر می رسد مباحث تکامل سوالات متعددی را برای دانش آموزان به ویژه در آموزه های دینی ایشان مطرح می سازد. بنابراین ضرورت لحاظ شدن نقطه نظرات دانشمندان مسلمان در این زمینه  به صورت روشن و شفاف احساس می شود.

13. با حساب سرانگشتی ؛ دانش آموزان رشته ریاضی چندین برابر دانش آموزان رشته تجربی دروس ریاضی ( در مقایسه با زیست شناسی – درس اصلی رشته تجربی) می خوانند. حتی در رشته تجربی دانش آموزان دروس ریاضی را بیشتر از زیست شناسی می خوانند. با توجه به اینکه زیست شناسی درس کلیدی رشته تجربی می باشد ؛ فشرده کردن برنامه آموزش زیست شناسی نتیجه مطلوتی به دنبال نداشته و ندارد.

14. ماهیت خاص دروس زیست شناسی که همراه با اصطلاحات و مفاهیم نامانوس است. همراه با برنامه آموزشی فشرده ؛ بدون آزمایشگاه و اردوهای علمی؛ دانش آموزان را نسبت به رشته تجربی بی علاقه ساخته است.

15. در کتب زیست شناسی فعلی برخی از مباحث برخلاف اهمیت و پیچیدگی  چندان مرود توجه قرار نگرفته اند.مانند سیستم عصبی؛ چشم ؛ گوش؛ مباحث سلولی و ملکولی؛ ایمنی و گیاه شناسی. امیدواریم در کتب آینده بین اهمیت و حجم مطالب درسی رابطه معقولی برقرار باشد.

16. پیشنهاد می شود پشت جلد کتب زیست شناسی به معرفی زیست شناسان ایران و جهان و مراکز علمی وتحقیقاتی زیست شناسی مزین گردد.

17. پیشنهاد می شود در مباحث مختلف مثال هایی از کاربردهای عینی زیست شناسی در زندگی گنجانده شود.

18. معرفی رشته های زیست شناسی ؛ به ویژه رشته های جدید در کتب درسی گنجانده شود.

19. تنظیم مباحث ژنتیک به صورت مجتمع در سال چهارم تجربی ایده بسیار خوبی می باشد.

20- کتابی هایی  جداگانه وبصورت پیوست با کتاب درسی مانند کتاب جغرافیایی استان  باتوجه به شرایط زیستگاهها در مناطق ومشخص کردن گونه های موجود با تلفیقی از مطالب مبتنی برمحیط زیست ومنلبع طبیعی تالیف گردند(ترجیحا سال دوم تجربی).

در مجموع به نظر می رسد جمع بندی مطالب و چهارچوب کلی مطالب به نحو شایسته ای تنظیم شده است. امید است تعداد ساعات آموزشی ؛ به ویژه در رشته تجربی؛ آزمایشگاه زیست شناسی و تنظیم محتوا شایسته جایگاه واقعی زیست شناسی باشد.

 

رضا مقدسی

سرگروه زیست شناسی خراسان شمالی

اردیبهشت 1390- بجنورد