بیونیک

بیونیک (Bionics) یا مهندسی ملهم از زیست‌شناسی: الگوگیری از سامانه‌ها، ساختارها و سازوکارهای طبیعت و جانداران برای ابداع و اختراع، پدیدآوردن فناوری و حل مسائل فنی–مهندسی است. سرگرد جک استیل، افسر هنگ هوانوردی ارتش آمریکا واژه بیونیک را نخستین بار برای علم سیستم­هایی را که شالوده آنها سیستم­های زنده است یا دارای خصوصیات سیستم­های زنده هستند یا به سیستم­های زنده می‌مانند به کار برد. واژه بیونیک احتمالاً از واژه فنی بیون (bion) از یونان قدیم به معنی واحد زندگی و پسوند (-ic) به معنی مشابه تشکیل شده‌است. بدین ترتیب بیونیک را می‌توان مانند زندگی معنا کرد. برخی لغت‌نامه‌ها نیز این واژه را ترکیبی از بیو در واژه بیولوژی و نیک در واژه الکترونیک تعریف کرده‌اند.

این رشته به عنوان یک دانش میان‌رشته‌ای و یک روش‌شناسی حل خلاق مسئله، از شاخه‌ها یا گرایش‌های تخصصی خلاقیت نوآوری‌شناسی (Creanovatology) به‌شمار می‌رود. به عبارتی می‌توان گفت بیونیک هنر به‌کارگیری دانش سیستم‌های زنده در حل مسائل فنی است. این رشته به عنوان یک دانش میان‌رشته‌ای و یک روش‌شناسی حل خلاق مسئله، از شاخه‌ها یا گرایش‌های تخصصی خلاقیت نوآوری‌شناسی به‌شمار می‌رود. طبیعت با گذر از عصرهای بسیار دچار تغییرات و جهش‌های بسیاری شده‌است و به تکامل رسیده‌است. طبیعت هرآنچه را که با محیط سازگاری نداشته از بین برده و امروزه، طبیعتی که ما در آن زندگی می‌کنیم و هر جاندار موجود در آن، تکامل یافته‌ترین مخلوق در نوع خود تا به امروز می‌باشد. این بدان معنی است که هر مکانیسم و ساختاری در طبیعت در بهترین کارآمدترین حالت خود قرار دارد. پس بشریت می‌تواند با مطالعه این طبیعت تکامل یافته، در طراحی دست ساخته‌های خود ایده بگیرد. از اواخر قرن بیست شاهد بسیاری از دستاوردهای بشری هستیم که اگر دقیق‌تر به آن‌ها نگاه کنیم، درمی‌یابیم که الهام گرفتن از طبیعت کمک شایانی به بهتر ساختن آن‌ها کرده‌است.

بشر از ابتدا برای ساختن مکانها و وسایل خود از طبیعت الهام می‌گرفته‌است. به عنوان مثال لئوناردو داووینچی با ایده گرفتن از ساختار بدن خفاش ماشین پرنده طراحی کرد. بعدها در نمایشگاه مونترال کانادا، فرای اتو، برای ساخت سازه‌اش از تار عنکبوت ایده گرفته‌است.

- ایده بال هواپیما از بال­های پرستو الهام گرفته شد.

- ساخت رایانه با الهام از مغز و فکر انسان ساخته شد.

- در ساخت زیردریاییها از بدن دُلفین الهام گرفته شده است. زیرا دلفین با نیروی عضلانی کم می­تواند به

سرعت در آب حرکت کند و راز این حرکت در پوست دو لایه بدنش است.

- از نوع راه رفتن حیواناتی مانند سوسک و مارمولک، برای طراحی ربات ایده­برداری و استفاده شده است.

- از قابلیت بازتاب نور توسط چشم گربه­ها برای ساخت چراغ­های چشم گربه­ای الهام گرفته شده است.

- در حوزه خودروهای هیبریدی، طراحی آیرودینامیکی خودرو مدیون ماهی جعبه­ای است.

- معماری بیونیکی، که با الهام گرفتن از فرم­های بدن جانوران و گیاهان، سازه­های زیبا و مقاومی را

ساخته­اند.از طرح تار عنکبوت برای ساخت سازه­های عظیم، و همچنین الگوبرداری­های فراوان دیگری که

از تار عنکبوت گرفته شده است.

تفاوت طراحی ارگانیک و طراحی بیونیک در این است که در سبک ارگانیک بیشتر از فرم و رنگ عناصر موجود در طبیعت استفاده می‌شود ولی در طراحی بیونیک از سیستم و عملکرد عناصر طبیعی بیشتر در ایده‌های اولیه و ساختارها استفاده می‌شود به عنوان مثال طرح تارعنکبوت برای ساخت یک سازه مستحکم استفاده می‌شود.

1. جانورشناسی کاربردی بی‌مهرگان؛ مؤلف: فرنگیس قاسمی، ناشر: نوید شیراز
2. جانورشناسی کاربردی مهره‌داران، فرنگیس قاسمی
3. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری