آسیب شناسی هویت و تاثیر آن بر زیست اجتماععی ایرانیان
آسیب شناسی هویت و تاثیر آن بر زیست اجتماعی ایرانیان
دکتر رضا مقدسی
انسان موجودی بسیار پیچیده و چندبعدی است. به نظر می رسد، بعد جسمانی و روحی-روانی مهمترین ابعاد وجودی انسان هستند. خداوند متعادل انسان را به گونه ای آفریده است که نگهبان طبیعت و حیات معنوی و زندگی جسمانی خود باشد و همه امکانات مادی و معنوی را در ضمیر انسان به ودیعه نهاده است و در طبیعت، در اختیار او قرار داده است. به نظر میرسد، هویت بخش مهمی از بعد روحی-روانی و اجتماعی انسان است که شکل گیری صحیح آن نقش مهمی در زندگی فردی و حیات جمعی انسانها دارد. از طرف دیگر شکل گیری ناصحیح هویت یا بحران هویت نیز آسیب های جدی به زندگی فردی و حیات اجتماعی انسانها وارد می نماید. بنابراین، توجه به موضوع هویت، از منظر اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم است. شاید اوج هویت فردی را شناخت خود یا خودشناسی بنامیم که حضرت علی(ع) آن را مقدمه خداشناسی و حیات معنوی انسانی میداند. امام علی (علیهالسلام) میفرمایند: "برترین خرد، خودشناسی انسان است. پس هر که خود را شناخت خردمند شد و هر که خود را نشناخت گمراه گشت".
به دلائل بسیار پیچیده ای، در سالهای اخیر تحت تاثیر آموزشهای ماتریالیستی و مادیگرایانه ی رسانه ها و نظریات قشری برخی از افراد، آسیبهای جدی به معنویت و روح و روان انسانها وارد آمده است که بخوبی در افزایش بیماریهای روانی مشهود است. بنابراین انسانِ سرگشته، گمشده خود را به طور کلی در مادیات جستجو میکند. به نظر میرسد، برخی از بحرانهای عرصه فرهنگ، سیاست و حتی اقتصاد در کشور ما نیز ناشی از این رویکرد مادیگرایانه و دورشدن از هویت و روح ایرانی و اسلامی ماست. هویتی که توسط دشمنان داخلی و خارجی ملت ایران دچار بحران شده است و برای درمان آن نیز گاهی نسخههای غلط پیچیده میشود. در چنین شرایطی برخی از مردم ایران، مثل ذرات و قطعاتی جدا از یکدیگر و بیاحساس و بیتفاوت نسبت به یکدیگر شدهاند. در صورت ادامه این روند، آسیبپذیری بیشتری برای ایرانیان متصور میشود. بنابراین ضرورت بازگشت به خویشتنِ ایرانی و اسلامی ضروری مینماید. خویشتنشناسی و خودشناسی مسئلهای است که امیرکبیر در احیاء آن بسیار کوشید و بعدها اندیشمندان بزرگ ایرانی و یا علاقمند به فرهنگ و ادب ایرانی نیز بسیار تلاش کردند و خون دل خوردند که خود را پیدا کنیم. شاید علامه اقبال لاهوری و دکتر اسلامی ندوشن از جمله بزرگان این عرصه میباشند که قلم خود را وقف ایران نمودند. و صد البته بسیاری دیگر از بزرگان ایران زمین در عصر حاضر نیز بی هویتی و خودباختگی و غربزدگی را درد بزرگ این ملت بزرگ و نجیب میدانند. امیدوارم با غور در این مقوله خویشتن ایرانی اسلامی خود را دقیقتر و بهتر بشناسیم و به وظائف دینی- ملی و اجتماعی خود بیشتر واقف باشیم.
در این نوشتار ضمن تعریف هویت و جنبههای مختلف هویت انسانی، به تشریح عوامل موثر در شکلگیری هویت انسانی میپردازم. سپس بحران بیهویتی و عوامل موثر در این موضوع مهم را تشریح خواهم نمود. سرانجام نقش حکمرانی در شکلگیری هویت صحیح را بررسی خواهم نمود.
این نوشته قبل از جنگ تحمیلی غرب علیه ایران تنظیم شده است