مداخله تشخیصی و درمانی

مداخله تشخیصی و درمانی

با استفاده از یافته های علوم شناختی می توان زمینه های بالقوه اختلالاتی مانند خوانش پریشی[28] و درخودماندگی[29] را در کودکان از طریق تصویر برداری عصبی[30] پیش بینی کرد و با انجام مداخله به موقع عصب شناختی و تصویر برداری مجدد از آن، از ترمیم آن مطمئن گشت. اینگونه مداخلات عصب شناختی راه را برای معالجه بسیاری از کاستیهای عصبی باز می کند و فصل جدیدی را در علم اعصاب پدید خواهد آورد.

از جمله این مداخلات دستکاری ژنتیک و کاشت سلولی است. اینک به منظور تقویت عصبی و رفع کاستیها و فساد عصبی، دانشمندان در حال تجربه دستکاری ژنتیک سلولهای عصبی، کاشت آن و سلول درمانی یا پیوند عصبی هستند. یکی از دانشمندان علم اعصاب به نام مارتا فرح می گوید: "بیست سال پیش معقول به نظر نمی رسید که دانشمندان علم اعصاب در باره نمایه های مغزی مربوط به راستی در برابر دروغ، حافظه قابل ارزیابی در برابر حافظه کاذب، احتمال ارتکاب جنایات خشونت بار در آینده، سبکهای استدلال اخلاقی، نیت همکاری و حتی محتوای خاص آگاهی، حتی پیشنهادهایی داشته باشند. امروز نیز معلوم نیست برای بیست یا پنجاه سال بعد چه خواهیم داشت"[31].

آنچه قطعی است شروع مداخله عصبی در مورد حیوانات است که تا به حال نتایج چشمگیری داشته است. برای مثال، محققان موسسه مطالعات زیست شناختی سالک[32] و دانشگاه کالیفرنیا در سندیگو موفق شده اند از دست دادن حافظه را در موشها با جلوگیری از تولید نوعی پروتئین که در ایجاد پلاکهای[33] مغزی موثر است، کنترل کنند[34]. یا در کشور خودمان همپای برخی از کشورهای پیشرفته تحقیق در باره کشت و کاشت سلولهای عصبی و ترمیم سلولهای فاسد شده از طریق سلول درمانی در سطح آزمایشگاهی آغاز شده است[35]. 

حوزه های کاربردی علوم شناختی

حوزه های کاربردی علوم شناختی

بی تردید از آنجا که حیات انسان و جامعه وابسته به کارکردهای مغزی اوست، شناخت ما از مغز و ذهن می تواند تأثیر به سزایی بر همه ابعاد حیات انسان داشته باشد. در این میان هوش مصنوعی و ساخت رایانه هایی که بتواند وظایف انسان را انجام دهند، پزشکی و جبران آسیبهای مغزی و شناختی، آموزش و پرورش، سلامت روانی و اجتماعی، سیاست و افکار عمومی، امنیت و دفاع، اقتصاد و بهزیستی، مهندسی و رابطه انسان و فناوری از اهمیت بیشتری برخوردارند. همه این حوزه ها با علوم شناختی رابطه ای تنگاتنگ دارند و به همین دلیل رشته هایی چون هوش مصنوعی، آموزش و پرورش شناختی، روان درمانی شناختی، شناخت اجتماعی و روان شناسی سیاسی، روان شناسی تحلیل اطلاعات و رسانه های گروهی، علوم دفاعی شناختی، اقتصاد شناختی، مهندسی شناختی و غیره پدید آمده اند تا با استفاده از یافته های علوم شناختی در باره مغز و ذهن انسان، زمینه استفاده بهینه از این ودیعه الهی را فراهم ساخته، کاستیهای آنرا جبران و از بروز خطاهای ذهنی انسان جلوگیری نمایند. در زیر به برخی از این حوزه های کاربردی مختصراً اشاره می شود:

فلسفه ذهن

فلسفه ذهن

فلسفه ذهن شاخه‌ای از فلسفه است که به مطالعه ماهیت ذهن، فعالیتهای ذهن، خصوصیات ذهن، هشیاری و رابطه آنها با بدن مادی می‌‌پردازد. نقش فلسفه در علوم شناختی فراتر از نقشی است که فلسفه در علوم دیگر دارد. فلسفه، در حوزه‌های مختلف معرفت بشری با پرسش سوالات اساسی و تهیه پاسخ آنها علوم مختلف را پایه ‌ریزی می کند، به طوری که پس از شکل گیری دانشی که قادر به پاسخگویی به آن سؤالات باشد، یک قدم از آن حوزه عقب می‌نشیند.

اما فلسفه ذهن در علوم شناختی نقشی فراتر از پایه‌ریزی این علم از طریق پرسشهای اساسی دارد. بسیاری از رویکردهای بنیادی که اکنون در علوم شناختی نقش محوری دارند محصول نظریه‌پردازی منطق‌دانان و فلاسفه می‌باشند.

البته، فلاسفه ذهن نیز به نوبه خود از پیشرفت علوم شناختی برای پیشبرد نظریه‌های خود بهره برداری می‌کنند. بدین ترتیب فلسفه ذهن نه تنها در پایه‌ریزی علوم شناختی نقش به‌ سزایی داشته است، بلکه به‌عنوان یک جزء اصلی تشکیل دهنده علوم شناختی، با سایر علوم تشکیل دهنده این حوزه رابطه متقابل و پویایی دارد.

زبان شناسی شناختی

زبان‌شناسی شناختی

در زبان شناسی شناختی زبان همچون یک جزء اساسی شناخت انسان، کارکردی شناختی تلقی می‌گردد. از این منظر زبان هم محصول تفکر است و هم وسیلة تفکر. زبان‌شناسی شناختی از ساختار ظاهری زبان فراتر رفته، و به بررسی عملیات بنیادی بسیار پیچیده‌تری می‌پردازد که موجد دستور زبان، مفهوم سازی، سخن گفتن و تفکر است. رویکرد نظری این حوزه بر پایه مشاهدات تجربی و آزمایشهای علمی روان‌شناسی و علم اعصاب استوار است و هدف آن فهم چگونگی بازنمایی اطلاعات زبانی در ذهن، چگونگی یادگیری زبان، چگونگی درک و استفاده از آن و چگونگی ارتباط اجزای سازنده شناخت است. برخی از زیر شاخه‌های اختصاصی زبان شناسی شناختی عبارتند ازمعناشناسی واژگانی، رویکرد شناختی به دستور زبان و استعاره های شناختی.

علوم اعصاب شناختی

2. علوم اعصاب شناختی

این حوزه به بررسی مغز و فعالیت‌های آن می‌پردازد. در حالی‌که روان‌شناسی شناختی وقایع ذهنی را مستقل از فعالیت مغزی بررسی می‌کند، رویکرد علم اعصاب شناختی بر این پایه استوار است که فعالیتهای ذهنی برخاسته از فعالیتهای مغزی است و بدین ترتیب توضیح فرایندهای شناختی مستلزم گردآوری اطلاعات درباره مغز می‌باشد

هدف علم اعصاب شناختی فهم ماهیت و ساختار فعالیتهای ذهنی است. رویکرد این علم به ذهن رویکردی پردازشی است به این معنی که فعالیتهای ذهنی براساس نحوه پردازش خرده سیستمهایی توضیح داده می‌شود که هریک مسئول انجام یک فعالیت ذهنی به‌خصوص، مثل خواندن یک کلمه یا جمله، بازشناسی بصری اشیاء یا انسانها، و یا حل مسائل ریاضی می‌باشند. این خرده سیستمهای پردازشگر براساس الگوهای فعالیت مغزی و اطلاعات ساختاری مغز تبیین می‌شوند. دانشمندان این رشته از روش‌های متنوعی برای مطالعه مغز استفاده می کنند، از قبیل بررسی تاثیر داروها و مواد شیمیایی روی مغز (نوروفارماکولوژی)، ثبت نوارهای مغزی (ERP[15],[16]EEG)، ثبت تحریک سلولی[17]، تحریک مستقیم مغز حین عمل جراحی، مداخله غیر مستقیم در عملکرد مغز (TMS[18]) و تصویربرداری پیشرفته با استفاده از ابزارهایی مانند fMRI, PET و MEG .

این رشته که در دهه 1990 به پیشرفتهای قابل توجهی دست یافت همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و علاوه بر بررسی مسائل کلی شناختی مانند حافظه،‌ توجه، هشیاری، یادگیری و غیره، دارای زیرشاخه‌های متعددی شده است که از جمله می توان به حوزه های بین رشته ای عصب شناسی روان پزشکی[19]، عصب شناسی زبان شناسی[20]، عصب شناسی علوم اجتماعی[21]، عصب شناسی اقتصاد[22]، عصب شناسی بازاریابی[23]، عصب شناسی زیبایی شناسی[24]، عصب شناسی الهیات[25] اشاره کرد.

روانشناسی شناختی

1. روان‌شناسی شناختی

روان‌شناسی شناختی مکتبی است که به بررسی فرایندهای درونی ذهن از قبیل حل مسئله، حافظه، ادراک، شناخت، زبان و تصمیم گیری می‌پردازد. موضوعاتی ازاین قبیل که انسان چگونه و با چه ساختاری به درک، تشخیص و حل مسئله می‌پردازد و این که ذهن چگونه اطلاعات دریافتی از حواس (مانند بینایی یا شنوایی) را درک می‌کند و یا اینکه حافظه انسان چگونه عمل می‌کند و چه ساختاری دارد؛ از عمده مسائل قابل توجه دانشمندان این رشته می‌باشد. محققین روان شناسی شناختی به ذهن همچون دستگاه پردازشگر اطلاعات می‌نگرند و رویکرد آنان به مطالعه مغز و ذهن برپایه تشابه عملکرد مغز با رایانه است. روان‌شناسی شناختی از دو جنبه با مکاتب روان‌شناسی قبلی تفاوت اساسی دارد:

1- برخلاف مکاتب روان‌شناسی‌ کلاسیک از قبیل روان‌شناسی فرویدی، از روش تحقیق علمی و بررسی موارد قابل مشاهده استفاده می‌کند و روشهایی چون درون نگری را به کار نمی‌برد.

2- برخلاف روان‌شناسی رفتارگرا، فرایندها و پدیده‌های ذهنی، چون باور، خواست و انگیزش را مهم دانسته ، مورد مطالعه قرار می‌دهد. از زیر مجموعه های روان شناسی شناختی می توان رشته های نوروسایکولوژی، روان شناسی بالینی، روان شناسی تربیتی، روان شناسی قانونی، روان شناسی سازمانی و صنعتی با گرایشهای شناختی را نام برد.

معرفی علوم و فن آوری های شناختی

معرفی علوم و فن آوری های شناختی

مقدمه

علوم شناختی یکی از دانشهای نو است که در کنار نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات مجموعه دانشهای همگرا را که [2] NBIC نام گرفته اند تشکیل می دهند. این رشته از زیرمجموعه های علم اعصاب[3]، روان شناسی، زبان شناسی، هوش مصنوعی و فلسفه ذهن تشکیل گردیده است و کاربرد وسیعی در رشته های فرعی مانند پزشکی، آموزش و پرورش، جامعه شناسی، سیاست، علوم اطلاعات، ارتباطات و رسانه های گروهی، مهندسی پزشکی، مهندسی فرمان و کنترل و حتی علوم دفاعی و جنگ پیدا کرده است. مؤسسات تحقیقاتی و دانشگاههای بسیاری به تحقیق در زمینه علوم شناختی اشتغال دارند و در تلاشند تا راز بزرگترین سرمایه آدمی یعنی مغز و ذهن را کشف کنند و کارکردهای آنرا به عنوان عالی ترین و پیچیده‌ترین ودیعه الهی بشناسند.

تاکنون دانشمندان عصب شناس، زبان شناس، روان‌شناس، فیلسوفان ذهن و نظریه پردازان علم رایانه با کمک هم و در تعامل با یکدیگر توانسته اند گامهای با ارزشی را در جهت کشف و تبیین کارکردهای شناختی مغز انسان بردارند، به طوری که در مدت کوتاه سه الی چهار دهه اخیر یافته های گرانبهایی را برای ما به ارمغان آورده اند. به همین جهت، آنها دهه 1990 را دهه مغز نامیدند با این امید که با بسیج امکانات علمی و تلاش همگانی بتوانند بیش از پیش به دنیای اسرار آمیز مغز پی برند.

مجموعه آموزشی زیستا- مقدمه

سخنی با دبیران  محترم  زیست شناسی و دانش آموزان عزیز

سال 1387

به نام خداون جان و خرد    کزین برتر اندیشه برنگذرد

خداون نام و خداوند جای     خداون روزی ده رهنمای

خدایا، به شناخت تو زندگانیم و به نصرت تو شادانیم، به کرامت تو نازانیم، به عز تو عزیزانیم!

خدایا، نه شناخت تو را توان، نه ثنای تو را زبان، نه دریای جلال و کبریای تو را کران، پس تو را مدح و ثنا چون توان؟

        تاکنون بیش از یک دهه از تغییر نظام آموزشی کشور، از ترمی به سالی- واحدی می گذرد. فرایندی که با تغییرات بنیادین در محتوا و برنامه ی آموزشیِ زیست شناسی کشور همراه بود. از مهم ترین تغییرات اجرا شده در نظام سالی – واحدی، می توان  به حذف ناشایست درس آزمایشگاه زیست شناسی ( سال سوم تجربی ) و درس زیست و بهداشت سال دوم ( کلیه رشته ها) نام برد.

      در چند سال اخیر لزوم برنامه ریزی و اجرای تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش کشور مطرح شد.  به دنبال آن سند برنامه درس ملی تدوین گردید. "برنامه درس ملی سندی است که نقشه کلان برنامه درسی و چارچوب نظام برنامه ریزی درسی کشور را به منظور تحقق اهداف آموزش و پرورش نظام جمهوری اسلامی ایران تعیین و تبیین می نماید" . یکی از مهم ترین اهدافی که در تدوین برنامه درسی ملی مورد انتظار می باشد، آموزش عمیق مفاهیم و پرهیز از "تست زدگی" است. به همین منظور در برنامه درسی جدیدِ مدارس، آزمون های تشریحی به تدریج جایگاه ویژه ای یافته اند و سوابق تحصیلی دانش آموزان تاثیر بیشتری در قبولی آنها در کنکور سراسری دانشگاهها دارد. به طوری حتی ادعا می شود، در آینده ای نه چندان دور، آزمون کنکور به تدریج حذف و آزمون های نهایی و سوابق تحصیلی دانش آموزان ، به جای آنها، ملاک قبولی در دانشگاهها خواهد شد.

آموزش مفهومی زیست شناسی

آموزش مفهومی زیست شناسی

سخنی با دانش ­آموزان عزیز و دبیران محترم زیست شناسی: مقدمه کتاب کمک درسی زیست شناسی 2- مجموعه آموزشی زیستا 

تابستان 1391

 

فضل خدای را که تواند شمار کرد     یا کیست آن که شکر یکی از هزار کرد

چند صباحی است که صحبت از برنامه درسی ملی، تحول بنیادین آموزش و پرورش، حذف کنکور و آموزش مفهومی علوم در کشور مطرح شده است، منظور و مقصود چیست؟ چگونه می توان کتابی متناسب با این حال و روز پیدا کرد؟

پیدا کردن یک کتابِ کمک درسی مناسب در بین حجم عظیم کتب موجود با تبلیغات رنگارنگ کاری مشکل است. این سوال مهم اکثر دانش آموزان است که، "چه کتابِ کمک درسی برای افزایش قابلیت­های علمی من مناسب است"؟ 

پاسخ اینجانب، به عنوان دبیر زیست شناسی، که عمری را صرف آموزش و پژوهش در این رشته نموده­ام، این است: بهترین، جامع­ترین و مناسب­ترین کتاب برای مطالعه دانش آموزان، برای کنکور و امتحانات نهایی، کتاب درسی است. البته نه به این دلیل که کتب درسی زیست شناسی دبیرستان جامع و کامل­اند؛ بلکه به این دلیل که کتب درسی، منبع اصلی امتحانات نهایی و کنکور می باشند، کتابِ مقدس دانش آموزان محسوب می شوند. دومین دلیل که  اختصاص به کتاب­های  زیست شناسی دارد، تفاوت جدی بین آموزش زیست شناسی با سایر علوم  است. در  توضیح این مطلب لازم است این طور عنوان کنم که، درس زیست شناسی نه کاملا حفظی است و نه مثل ریاضی کاملا محاسباتی. ولی یادگیری زیست شناسی نیاز به حفظ اصطلاحات و مفاهیم زیادی دارد که همانند جدول ضرب ریاضی و فرمول­های فیزیک محسوب می شوند؛ به طوری که بدون آنها نمی توان درباره­ی هیچ فرایند یا پدیده  زیستی صحبت کرد. ولی همانطور که به صرف حفظ فرمول­ها و تعاریف علوم فیزیکی نمی توان مسایل این علوم را حل کرد، با حفظ اصطلاحات زیست شناسی نیز نمی توان به تشریح و تبیین پدیده­های زیستی پرداخت و روابط بین آنها را پیدا کرد. بنابراین اینها ابزار کارند، مثل جدول ضرب برای انجام محاسبات پیچیده ریاضی.  برای فهم دقیق و عمیق زیست شناسی باید ضمن حفظ اصطلاحات و مفاهیم فراوان این علم، که به گستردگی حیات می باشند، بر آنها تمرکز کرد و ارتباط طولی و عرضی آنها را درک کرد.

pineal gland

غده پینه آل

ترجمه رضا مقدسی

انتشار در ریسرچ گیت

https://www.researchgate.net/publication/366055372_ghdh_pynh_alpineal_gland

مقدمه

     شواهد متقاعد کننده ای  وجود دارد که غدة پینه آل (غدة اپی فیز) در تنظیم فعالیت‌های تولید مثلی بعضی از پستانداران، و شاید انسان، نقش دارد. مطالعات کلینیکی نشان داده است که بچه‌های مبتلا به Paranchymal  pinealomas ممکن است دچار تاخیر در رشد جنسی شوند، در حالیکه از بین رفتن غدة پینه آل اغلب با بلوغ زودرس همراه است .

     اگر چه مکانیسم‌های دقیق تنظیم فعالیت‌های تولید مثل توسط پینه آل روشن   نیست؛ ولی عقیده بر این است که غدة پینه آل هورمونی را ترشح می‌کند  که خواص آنتی گنا دوتروپیک (Antigonadotropic ) دارد . تعداد زیادی از آزمایشات ملا ئونین، (نوعی اندول آمین) را به عنوان مادة آنتی گنادوترو پین پینه آل معرفی می‌کنند.

     در این مجلد اطلاعات مختصر و گاهی متناقض در مورد نقش‌های فیزیولوژیکی غدة پینه آل در پستانداران ارائه می‌شود. بعلاوه، پینه آل بعنوان یک غده درون ریز فعالیت‌های فیزیولوژیکی دیگری را نیز تنظیم می‌کند؛ که در اینجا بحث نشده است. نمودارهای ارائه شده، اطلاعات بیشتری را در مورد تشریح، بیوشیمی و اعمال فیزیولوژیکی پینه آل ارائه  می‌کنند.

 ریخت شناسی و رشد و نمو جنینی پینه آل

     در انسان پینه آل به صورت یک بیرون زدگی متوسط از سقف دیانسفال مغز جنین بوجود می‌آید. در بیشتر پستانداران غدة پینه آل از سقف بطن سوم دور می‌شود و ارتباط آن با مغز فقط از طریق ساقة باریکی برقراراست. پینه آل افراد بالغ (اپی فیز) اندامی شبیه مخروط کاج است،  به این دلیل به این اسم نامیده می‌شود (شکل– 1 ).

     پینه آل بوسیلة فیبرهای پس عقده ای، عقدة گردنی زبرین (Superior  cervical ganglia ) عصب گیری می‌شود. بنابرین پینه آل اندام عمل کنندة سیستم عصبی خود مختار است. سلول‌های پارانشیمی پینه آل (pinealocytes ) از لایة آپا ندیمی اپی تالاموس مشتق می‌شوند. در پینه آل پستانداران سلول‌های پارانشیمی تیره و روشن قابل تشخیص هستند. سلول‌های تیره (Dark cell ) دارای گرانول‌های پیگمانی محتوی یک مادة ناشناخته هستند. سلول‌های پینه آلی تیره توسط اتصالات محکم به یکدیگر متصل    می‌شوند، بنابراین سیگنال‌های الکتریکی بین سلول‌ها به راحتی مبادله می‌شوند. فیبروبلاست‌ها و سلو لهای گلیالی بقیة تودة غده را می‌سازند که در انسان میانگین وزن آن170 تا 175 میلی گرم است. آهکی شدن (Calci fica tion ) پینه آل انسان در طول دورة سوم زندگی شروع می‌شود؛ و تا 60 سالگی ممکن است 70 درصد از کل غدة پینه آل آهکی شود. با این وجود، دلیلی بر از بین رفتن فعالیت پینه آل به دنبال آهکی شدن وجود ندارد، ولی مطالعات بیوشیمیایی ایجاد هر گونه تغییری را در فعالیت بیوشیمیایی پینه آل با افزایش سن نشان نمی‌دهند.

هزاره سوم عصر زیست شناسی

هزاره سوم عصر زیست شناسی

بیش از یکصد سال پیش گریگور مندل به دنبال تلاشهای مجدانه و پیگیر در پایه گذاری علم جدیدی که بعدها   ژنتیک نام گرفت نتوانست توجه دانشمندان هم عصرش را جلب نماید. ولی او اعتقاد داشت که: بالاخره زمانش فرا خواهد رسِد. اکنون بشر به دنبال انقلاب اتم و انفورماتیک قدم در عرصه جدیدی گذاشته است که مندل اساس آن را بیش ازیکصد و سی سال قبل گذاشته است انقلاب ژنتیک  ... .ژنتیک شاخه ای از علم زیست شناسی است.

     علم زیست شناسی شگفت انگیزترین ، گسترده ترین و جذاب ترین رشته های علوم تجربی می باشد . گستردگی آن به دلیل تنوع ، پیچیدگی و کثرت گونه های جانداران می باشد ، که تمام پهنه های زمین ، خشکی ها و آب ها ، را اشغال نموده اند و جذابیت آن بخاطر  پرداختن به آثار حیات  و کشف قوانین  حاکم بر زندگی موجودات زنده  می باشد  ؛ امری که تمام تلاش ها و فعالیت های بشر بخاطر بهبود کیفیت آن است .

دیوانه و دلبسته ی اقبال خودت باش!

دیوانه و دلبسته ی اقبال خودت باش!
سرگرم خودت عاشق احوال خودت باش!
یک لحظه نخور حسرت آن را که نداری
راضی به همین چند قلم مال خودت باش!
دنبال کسی باش که دنبال تو باشد!
اینگونه اگر نیست به دنبال خودت باش!
پرواز قشنگ است ولی بی غم و منت
منت نکش از غیر و پر و بال خودت باش!
صد سال اگر زنده بمانی گذرانی
پس شاکر هر لحظه و هر سال خودت باش!

حکیم فردوسی ایرانی

شعر فردوسی درباره وطن

ندانی که ایران نشست منست

جهان سر به سر زیر دست ِ منست

هنر نزد ایرانیان است و بس

ندادند شیر ژیان را بکس

همه یکدلانند یزدان شناس

به نیکی ندارند از بد هراس

چنین گفت موبد که مرد بنام

به از زنده دشمن بر او شاد کام

اگر کُشت خواهد تو را روزگار

چه نیکو تر از مرگ در کار زار

همه روی یکسر بجنگ آوریم

جهان بر بد اندیش تنگ آوریم

چو ایران نباشد تن من مباد

بدین بوم و بر زنده یک تن مباد

اگر سر به سر تن به کشتن دهیم

از آن به که کشور به دشمن دهیم

دریغ است ایران که ویران شود

کنام پلنگان و شیران شود

شعر علامه اقبال لاهوری

چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما
ای جوانان عجم جان من و جان شما

غوطه‌ها زد در ضمیر زندگی اندیشه‌ام
تا بدست آورده‌ام افکار پنهان شما

مهر و مه دیدم نگاهم برتر از پروین گذشت
ریختم طرح حرم در کافرستان شما

تا سنانش تیزتر گردد فرو پیچیدمش
شعله‌ای آشفته بود اندر بیابان شما

فکر رنگینم کند نذر تهی‌دستان شرق
پارهٔ لعلی که دارم از بدخشان شما

می‌رسد مردی که زنجیر غلامان بشکند
دیده‌ام از روزن دیوار زندان شما

حلقه گرد من زنید ای پیکران آب و گل
آتشی در سینه دارم از نیاکان شما

ایران عزیز

متن کوتاه در مورد ایران

وطن  تنها میراثی است که هرگز نمی توان آن را خرج کرد، هدیه داد و یا فروخت.

✿☆✿

مهم است که به وجود کشورمان افتخار کنیم

ولی مهمتر از آن این است که

کاری کنیم کشورمان به وجودمان افتخار کند

✿☆✿

بزرگی و عظمت یک مملکت منوط به وسعت خاک آن نیست

بلکه مربوط به اخلاق و روحیات اهالی آن است.

سوالات نهائی زیست شناسی دوازدهم تجربی

سوالات نهائی زیست شناسی دوازدهم تجربی

دریافت فایل پی دی اف کلیه سوالات نهائی زیست شناسی دوازدهم
حجم: 3.66 مگابایت
توضیحات: همراه پاسخنامه
 

صرع

صرع

کندوکاو، رشد زیست شناسی شماره 120 بهار 1401

بیماران مصروع در طول تاریخ بشریت از برچسب‌های مختلف فردی و اجتماعی در امان نبوده‌اند. بستر فکری جوامع بشری و تغییرات ساختاری مغز، مشکلات مختلف رفتاری و شناختی را به این بیماران تحمیل کرده است. استفاده اجباری و وسیع بیماران مصروع از داروهای مختلف، عوارض دیگری را به همراه داشته است. از طرف دیگر، با توجه به فعالیت مناطق مختلف مغز پیچیدگی این بیماری دو چندان شده است. بنابراین، مطالعه این بیماری هنوز از اولویت‌های پژوهشی می‌باشد. بیماری صرع، سومین اختلال نورولوژیک است که بیش از70 میلیون نفر از مردم جهان (در حدود یک درصد از کل جمعیت جهان) به آن مبتلا هستند. با وجود تلاش‌های فوق‌العاده در جهت تولید و گسترش داروهای جدید ضدصرع، هنوز درمان‌های داروئی رایج درباره بیش از 40-30 درصد بیماران مصروع ناکارآمد است و این آمار همچنان ثابت باقی مانده است. در این مقاله، سعی شده است، بیماری صرع، روش‌های مطالعه و درمان تشنج و صرع به صورت اجمالی مورد بحث قرار گیرد.

نگران وطن

سرطان وطن

تو مپندار که در فکر تنم

نگران سرطان وطنم

او که بیمار شود ما همه نیز

من که بیمار شوم ، یک بدنم

وطنم از تن من خسته تر است

درک کن درد مرا از سُخنم

به تو سوگند که از غُصّه خویش

لحظه ای پیش تو من دم نزنم

من از آن یوسف گم گشته خویش

مالک بوی خوش پیرهنم

کی برون آید از این چاه وطن؟

کاش روزی که در او زنده منم !

غرب در راحت و من در صددِ

آب در هاون خود کوفتنم

من شفا می طلبم بهر وطن

نه شفای بدن خویشتنم

هرکجا جان مرا یار گزید

جسمم اما بِگُزیند وطنم

وپس از من بگذارید کمی

خاک ایران به میان کفن ام

گرچه بی شعله و بی دود رَوم

عشق تایید کند سوختنم

شعلۀ شهر فرو خفت ولی

من پی شعله بر افروختنم.

مجتبی کاشانی

شش نکته برای مطالعه بهتر

شش نکته برای مطالعه بهتر

1) در حین خواندن یادداشت‌برداری کنید. خواندن بدون نوشتن روشی نادرست است.

2) خط کشیدن زیر نکات مهم بهتر از روش قبلی است ولی کامل نیست. روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانید و مفهوم را کاملاً درک کنید و سپس زیر نکات مهم خط بکشید؛ نه آن‌که در کتاب دنبال نکات مهم بگردید تا زیر آن خط بکشید.

3) حاشیه‌نویسی: برای یادگیری مطالبی که از اهمیت چندانی برخوردار نیستند، مناسب است.

4) خلاصه‌نویسی: شامل خواندن، درک کردن و نوشتن خلاصه می‌شود.

5) کلیدبرداری: نوشتن کوتاه‌ترین، راحت‌ترین، بهترین و پرمعنی‌ترین کلمه است.

6) خلاقیت و طرح شبکه‌ای مغز: بهترین شیوه برای یادگیری خصوصاً فراگیری مطالب درسی است.

چگونه بهتر مطالعه کنیم?

چگونه بهتر مطالعه کنیم...

روش مطالعه به‌طور کلّی، انفرادی و اختصاصی است. واقعاً هر فردی برای خود، روشی خاص دارد. شاید سعی در تغییر این روش خود مانع مطالعه مفید باشد، ولی آن‌چه مهم است، برای مطالعه در تمام دروس، مواردی را یادآوری می‌نمایم. امیدوارم که مورد توجّه تمامی دانش‌آموزان واقع گردد:

1- باید انگیزه ایجاد شود، یعنی باید بدانید که برای چه مطالعه می‌کنید. فهرستی از دلایل که می‌خواهید برای آن‌ها درس بخوانید را فراهم کنید؛ این فهرست به شما کمک می‌کند تا در مطالعه، ثابت قدم باشید.

2- خودتان مسئول اوقات خودتان باشید. یعنی مدیریت زمان، دست خود شما باشد، نه این‌که زمان، عهده‌دار کارهای شما باشد. حتماً زمان‌بندی لازم را انجام دهید. تاکید می‌کنم از «دفتر برنامه‌ریزی به روش قلم‌چی» حتماً استفاده کنید، چون بهترین روش مدیریت زمان، در این دفتر آورده شده است. از دفتر برنامه‌ریزی استفاده کنید، به توصیه‌های آن عمل کنید و نتیجه‌ی آن را ببینید.

3- نحوه‌ی فراگیری خود را کشف کنید. شما در طول دوران مدرسه، حتماً در درس یا درس‌هایی موفّق‌تر بوده‌اید و بهترین نمره‌ها را کسب کرده‌اید. آن‌ها را بشناسید و بشکافید و همان مسیر را برای دیگر درس‌ها امتحان کنید و نتیجه‌ی مثبت آن را مشاهده نمایید.

4- در حدّ امکان، مکانی را برای مطالعه در نظر بگیرید که در آن راحت هستید. این مکان ممکن است برای افراد متفاوت متغیّر باشد، ولی آن‌چه اهمیّت دارد، این است که شما در این مکان، راحت باشید.

5- مشاهده کنید. ببینید، از دیگران سوال کنید، سپس دست به انتخاب بزنید. به خودتان جرأت دهید که هر چه نمی‌دانید را بپرسید. زمانی که برایتان سوال ایجاد شد، بدانید که بعضی از نکات درس را یاد گرفتید؛ کسانی که اصلاً سؤال نمی‌پرسند، معمولاً کسانی هستند که کم‌تر متوجّه می‌شوند. بنابراین تا می‌توانید، بپرسید.

6- خودتان را با روش مطالعه‌ای که به‌طور اتّفاقی انتخاب کرده‌اید، محدود نکنید. سعی کنید انعطاف‌پذیر باشید. برای انجام کارهای مختلف، به‌کارگیری روش‌های مختلف سودمند است. روشی را انتخاب کنید که در آن، بیش‌ترین کارایی را داشته باشید.

7- سعی کنید در گروه‌ها شرکت کنید. چرا که در گروه‌ها، چندین نفر با هم هم‌فکر می‌شوند. شاید بعضی‌ها روی نکاتی دست بگذارند که ما اصلاً به آن‌ها توجّه نکرده باشیم. گروه‌ها باعث پویایی و دانش‌افزایی می‌شوند.

8- سعی کنید شکست‌ها را به گردن این و آن نیندازید. اصلاً توجیه نکنید، در هنگام شکست، واقع‌بین باشید و خود را فریب ندهید و سعی کنید با درایت و تأمّل، نکات منفی کار را بررسی کرده و در جهت افزایش پیشرفت در آینده، از آن‌ها استفاده کنید. در بسیاری از مواقع، علل موفّقیّت، شکست‌های قبلی بوده است. باید از ناکامی‌ها درس بگیریم و اراده‌ی خود را تقویت کنیم.

9- نسبت به یادگیری درس در کلاس درس، علاقه نشان دهید. زیرا موجب می‌شود که معلّم در کلاس، با شور و اشتیاق بیش‌تری درس را ادامه بدهد. می‌دانیم که شنونده، صاحب سخن را مشتاق می‌کند و باعث می‌شود که او، با شور و شوق، مطالب خود را بیان نماید.

10- سعی کنید تا می‌توانید، از دیگران استفاده کنید. از تجربیات و اشتباهات دیگران حداکثر استفاده را ببرید. دامنه‌ی ارتباط خود را افزایش دهید و سعی کنید از دانش آن‌ها، به نحو احسن استفاده کنید و در مواقع لازم، از آن‌ها قدردانی نمایید.

11- یادداشت‌برداری کنید. نکات مهم درس را ثبت کنید و بعداً آن‌ها را مرور کنید. سعی کنید نکاتی را یادداشت کنید که بلد نیستید.

12- دوره و مرور مطالب یادداشت شده، یادتان نرود. زیرا باعث می‌شود که اطّلاعات از حافظه‌ی کوتاه ‌مدّت به حافظه‌ی بلند مدّت منتقل شود.

13-به عکس‌ها، نمودارها و جداولی که جهت فهم بیش‌تر درس در کتاب ارائه شده‌اند، توجّه بیش‌تری نمایید. در این نمودارها نکاتی وجود دارد که در متن درس نیامده و می‌تواند بر آموخته‌های شما بیفزاید.

14- شرایط را برای تدریس معلّم که مطالعه‌ی شما را سامان می‌بخشد، فراهم کنید. به معلّم و هر کسی که جهت افزایش دانش به شما کمک می‌کند، احترام بگذارید. قبل از ورود معلّم، ملزومات آموزشی را تهیّه کنید؛ طوری که معلّم تصوّر نماید که خواهان درس هستید. در این صورت، معلّم به کلاس شما، بیش‌تر توجّه می‌کند.

15- از امتحان غافل نشوید. سعی کنید همواره از دیگران که می‌تواند پدر، مادر یا برادر و خواهر باشند، بخواهید که شما را امتحان کنند و از شما سؤال بپرسند تا این‌که بدانید در چه شرایطی به سر می‌برید.

مطالعه به روش PQRST

 

مطالعه به روش مطالعه ( PQRST)

مطلب زیر از کتاب زمینه روان‌شناسی "هیلگارد" تهیه شده که می‌‌تواند پاسخگوی برخی از پرسش‌های مربوط به شیوه‌های مطالعاتی باشد. با هم این مطلب را مرور می‌‌کنیم: اساس امر مطالعه و خواندن بدون فراموشی، یادگیری و حافظه است. در این جا با تکنیک " PQRST" که مخفف آن در زبان انگلیسی،("Preview" مرور اجمالی، "Question" سوال، "Read" خواندن، "Self-recitation" تلقین و تکرار "Test" آزمون است) آشنا می‌‌شوید:

مرحله‌ P؛ (Preview) یا مرور اجمالی: در اولین گام مطالعه، مروری اجمالی بر کل مطالب مورد مطالعه کنید تا از موضوعهای اصلی آن تصوری پیدا کنید. این کار را می‌‌توان با خواندن رئوس مطالب و سپس گفتارهای اصلی و تصاویر و عکس های آن انجام داد. مهم‌ترین جنبه مرحله مرور اجمالی این است که می‌‌توان خلاصه مطالب را در پایان هر فصل به دقت خواند و در مورد هر یک از نکاتی که در این خلاصه آمده است تامل کرد. خواه ناخواه به ذهنتان خطور می‌‌کند که باید پس از خواندن مطالب جواب را پیدا کرده باشید و دستاورد این مرحله، به دست آوردن دید کلی نسبت به عناوین فصل‌ها و نحوه سازماندهی آنهاست.

مرحله Q؛ (Question) یا پرسش کردن: عناوین اصلی مطالب را به یک یا چند پرسش تبدیل کنید؛ پرسش هایی که با خواندن آن گفتارها، به پاسخ آنها دست می‌‌یابید. باید از خود بپرسید: " مطالب عمده ای که مولف می‌‌خواهد در این گفتار بیان کند، چیست؟"

مرحله R؛ (Read) یا خواندن: در این مرحله، گفتار مورد نظر را با دقت به معنای آن بخوانید و بکوشید جواب پرسش هایی را که در مرحله Q مطرح کرده بودید بیابید، لذا باید در مورد آنچه که در دست مطالعه دارید تامل کنید و آن را به مطالب دیگری که می‌‌دانید ارتباط دهید. پس می‌‌توان واژه‌ها یا عبارات کلیدی را در متن علامت زد. اصولا می‌‌بایست 10 الی 15 درصد متن را علامت زد زیرا در این مرحله، هدف این است که واژه‌ها یا مطالب اصلی متن مشخص شود تا بعد بتوانید آنها را مرور کنید. تا وقتی تمام گفتار و مطالب کلیدی آن را نخوانده اید یادداشت برندارید این کار کمک می‌‌کند اهمیت نسبی هر نکته را دریابید.

مرحله S؛ (Self-Recitation) یا تلقین و تکرار: پس از به پایان رساندن مطالعه مطالب بکوشید تا نکات عمده آن را به یاد آورید و اطلاعاتی را که در آن مطرح شده است از حفظ بیان کنید، درس پس دادن به خود، روش بسیار موثری برای تثبیت مطالب در حافظه است. مطالب را به زبان خودتان بیان کنید و اطلاعات مطرح شده را از حفظ بگویید. در نبود افراد بهتر است با صدای بلند این کار را انجام دهید اما اگر افراد دیگری هم حضور دارند می‌‌توانید این کار را در ذهنتان انجام دهید. مطلب را با متن مقابله کنید تا مطمئن شوید که آنها را درست و کامل به یاد آورده اید. با تکرار یا از برکردن مطالب، متوجه می‌‌شوید که چه چیزهایی را به خاطر نسپرده اید. این کار به شما کمک می‌‌کند تا اطلاعات را در ذهن خود سازماندهی کنید. پس از آنکه گفتار اولی به پایان رسید می‌‌توانید به گفتار بعدی بپردازید و باز هم مراحل S.R.Q را در مورد آن به کار بندید. همین روش را تا پایان گفتارهای یک فصل اعمال کنید.

مرحله T؛ (Test) یا آزمون: پس از پایان مطالعه یک فصل، باید از خودتان امتحان بگیرید و کل مطالب فصل را مرور کنید. بنابراین یادداشت های خود را دوره کنید و ببینید که آیا نکات اصلی را به یاد می‌‌آورید یا نه؟ بکوشید تا دریابید که مطالب مختلف فصلها چه ارتباطی با هم دارند؟ در مرحله T ، ممکن است برای یافتن مطالب و نکات کلیدی به کل فصل مراجعه کنید و در این مرحله باید خلاصه فصل‌ها را بخوانید، همچنین به هر مدخلی جزئیات بیشتری بیفزائید. مرحله T را نباید به شب امتحان موکول کرد، بهترین زمان برای اولین مرور هر فصل، بلافاصله پس از خواندن آن است.

پژوهش‌های انجام شده نشان می‌‌دهد که روش (PQRST) بسیار مفید بوده است، به گونه ای که بر روخوانی ساده مطالب فصل، از ابتدا تا انتها ارجحیت دارد، مرحله تلقین و تکرار در این روش بسیار مهم است. به جای چند بار خواندن مطالب بخش عمده زمان مطالعه را برای حفظ کردن فعالانه مطالب صرف کنید.

بر اساس پژوهش‌های انجام شده، خواندن دقیق خلاصه مطالب هر فصل، پیش از خواندن آن، بهره وری مطالعه را بسیار بیشتر می‌‌کند. خواندن خلاصه هر فصل سبب می‌‌شود که کل مطالب آن در ذهن سازماندهی شود. حتی اگر نخواهید از تمام مراحل روش (PQRST) پیروی کنید خوب است به اهمیت تلقین و تکرار و خواندن خلاصه مطلب فصل برای ورود به مطلب توجه خاصی مبذول کنید.

کتابخوانی به روش SQ3R

کتابخوانی به روش SQ3R

روش SQ3R توسط فرانسیس رابینسون در دانشگاه ایالتی اوهایو پدید آمده است.این روش مطالعه 5 مرحله دارد:

نگاه گذرا، پرسش، خواندن، از بر کردن، بازخوانی که در زیر به شرح هر کدام می پردازیم:

نگاه گذرا: خواندن سرفصل ها و نکات برجسته هر متن و خواندن بخشهای گزیده متن .نگاه گذرا ، توانایی درک و یادگیری مطالب جدید را افزایش می دهد.

پرسش : در بعضی از کتاب ها در ابتدا یا انتهای فصل سوالاتی پرسیده شده است که ما بعد از مطالعه آن فصل باید بتوانیم به آن سوالات پاسخ بدهیم.اگر کتاب در ابتدا و انتها سوالاتی را مطرح کرده است بکوشید که به آنها جواب دهید ، و با اندیشیدن درباره آنها ، پرسش هایی از خود بپرسید.طرح سوال یکی از راه های مشارکت پویا در فرایند یادگیری است ، و پویا بودن ، کلید یادگیری است.

خواندن: در این گام مطلب را با تامل بخوانیدو بکوشید به پرسش هایی که برای خود طرح کرده اید پاسخ دهید . مطمئن شوید که همه چیز را خوب خوانده اید .جدول ها ، نموار ها ، عکس ها  و مهم تر از همه متن اصلی کتاب .

از بر کردن: از بر کردن بخش مهمی از یادگیری کارساز است. بنابر این نه تنها در کلاس بلکه همیشه با یادآوری نوشته هایی که میخواهید یاد بگیرید آنها را از بر کنید.این کار به تلاش زیادی نیاز دارد ولی پس از مدتی مغز شما به این روند عادت می کند.

مرور یا خواندن: بازخوانی برای به یاد سپردن و یادآوری نوشتنی ها بسیار مهم است .برای بازخوانی مطالب بهتر است نگاهی به نمودار فراموشی ابینگهاوس بیندازید.

Survey زمینه یابی(نگاه گذرا) –questionپرسش-readخواندن-rediteازبرکردن-reviewبازبینی

ره آورد: سخنرانی دکتر احمد مجد

 

ره ­آورد

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین‌المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در هتل پارس با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی‌های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر امروزی است.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1. ارائه مقالات پژوهشی محققان داخلی و خارجی به‌صورت سخنرانی و پوستر
2. کارگاه‌های آموزشی ویژه دبیران زیست‌شناسی
3. بررسی مشکلات آموزش زیست‌شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه
4. برگزاری نمایشگاه عکس و وسایل آزمایشگاهی

ب. موسیقی و گیاهان : دکتر احمد محمد (دانشگاه تربیت‌معلم تهران)

خیلی از افراد عامی در زنده‌بودن گیاهان شک دارند. اگر غیر از این بود برخوردهای مناسب‌تری با آنها می‌داشتند. افرادی هم که گیاهان را زنده می‌دانند. آنها را موجوداتی فاقد شعور، احساس و ادراک می‌شناسند. ولی بررسی‌های دانشمندان که چکیده آن توسط دکتر احمد مجد چهره ماندگار سال 1383 در کنگره بیولوژی کاربردی ارائه شده است، نه‌تنها گیاهان را موجوداتی صاحب ادراک و احساس معرفی می‌کند، بلکه نشان می‌دهد که گیاهان از سطوح بالای احساس، شعور، عاطفه و ارتباط نیز قرار دارند و چه‌بسا در بعضی موارد بهتر از جانوران عمل می‌کنند. شاید تنها دلیل ما برای برخوردهای این‌چنینی  داشتن چنین تصوری شناخت ناقص ما از زندگی اسرارآمیز گیاهان است.

عده‌ای تصور می‌کنند که زندگی گیاهان همانند کسانی است که دچار مرگ‌مغزی‌شده‌اند و به قولی زندگی نباتی دارند و فاقد حافظه احساس و ادراک هستند. آزمایش‌های پژوهشگران خلاف آن را نشان می‌دهد:

1- پژوهشگران با استفاده از لرزه‌نگار الکترونیکی امواج مربوط به ترس و وحشت را از گیاهانی ثبت کرده‌اند که آب داغ بر روی ریشه آنها ریخته شده است. (پاسخی همانند فریاد و گریه جانوران). همچنین با استفاده از دستگاه دروغ‌سنج به تغییر حالت گیاهان در برابر رطوبت ثبت شده است(رفتار‌هایی شبیه هیجان در انسان).

2- درصورتی‌که آبیاری گیاهان همراه با نوازش باشد، میزان جذب آب و املاح آنها افزایش می‌یابد.

3- گیاهان فرق بین تهدید جدی و تظاهر را به‌خوبی می‌شناسند در آزمایشی ثابت شده است که عکس‌العمل گیاهان در برابر کبریت کشیدن و سوزاندن واقعی در عمل، با کبریت کشیدن دروغین متفاوت است. گویا گیاهان رفتار تصنعی را از غیر تصنعی باز می‌شناسند.

4-آزمایش‌ها نشان می‌دهد که امواج الکترومغناطیس با شدت­های مختلفی سرعت جوانه‌زنی و رشد دانه‌ها را تسریع کند و یا متوقف می‌سازد.

5- نتایج پژوهش‌های مختلف نشان دهندة تأثیر شدید موسیقی بر عملکردهای مختلف فیزیولوژیکی گیاهان است. تأثیر موسیقی باتوجه‌به نوع موسیقی و نوع گیاه متفاوت است. مثلاً درحالی‌که گیاهان به سمت موسیقی ملایم مثل تار گرایش دارند و به سمت منبع صدا خم می‌شوند؛ از موسیقی تند راک دور می‌شوند و گویا وحشت دارند.

صدها آزمایش ازاین‌قبیل بر روی گیاهان انجام شده است که نتایج هر یک جالب‌توجه است برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به سایت‌های (adhikara  و sounicbloom) مراجعه کنید.

نتایج کاربردی: با استفاده از موسیقی می‌توان پدیده‌های مختلف گیاهان مثل جوانه‌زنی، رشد و نمو، تکوین، فتوسنتز، زمان و میزان گلدهی و ..... را تحت‌تأثیر قرارداد و کنترل نمود؛ مثلاً در شرایط هوای سرد با پخش موسیقی خاص زمان گلدهی را به تأخیر انداخت و از آسیب جدی به مزرعه و محصول جلوگیری نمود.

برگ درختان سبز در نظر هوشیاری /  هر ورقش دفتری است موقت کردگار

بخش دوم: جلسات نقد و بررسی کتب درسی زیست‌شناسی و نحوه آموزش زیست‌شناسی

در حاشیه کنگره جلسات مشترکی با حضور اساتید دانشگاه و دبیران مدعو برگزار شد. هدف از این جلسات بررسی مشکلات کتب درسی زیست‌شناسی، معرفی نقاط ضعف کتب و بحث و تبادل نظر در خصوص مسائل آموزشی زیست‌شناسی بود. اکثر شرکت‌کنندگان در همایش به دلائلی موجه از کم‌توجهی مسئولین آموزش و پرورش، مدیران و اولیا و در نتیجه دانش‌آموزان به درس زیست‌شناسی گله­مند بودند.

موضوعات مهم مطرح شده در این جلسات عبارتنداز:

الف - حجم مطالب درسی کتاب‌های زیست شناسی با ساعات آموزشی هفتگی مطابقت ندارد: در مقام مقایسه با دانش­آموزان رشته ریاضی فیزیک، دانش آموزان رشته تجربی مقدار بسیار کمی واحد زیست شناسی در دبیرستان دارند و این ضعف عمده ای برای آنها محسوب می‌شود.

ب- به واحد آزمایشگاه زیست‌شناسی کم‌توجهی و یا بی‌توجهی می‌شود: درحالی‌که زیست‌شناسی علمی کاملاً تجربی و عملی است و کتاب درسی نیز عنوان آزمایشگاه را یدک می‌کشد و از طرفی هرسال شاهد برگزاری المپیادهای آزمایشگاهی هستیم؛ ولی متأسفانه کمترین توجهی به آزمایش‌های زیست‌شناسی می‌شود. دانش‌آموزان آزمایشگاه را محلی برای تلف کردن وقت می‌دانند. اولیا مدارس آن را محلی برای گذراندن اوقات اضافی می‌دانند و اکثر دبیران فرصت کافی برای معرفی علمی مفاهیم زیست‌شناسی در آزمایشگاه ندارند.

کافی است نگاهی به وضعیت آزمایشگاه مرکزی زیست‌شناسی شهرمان بیندازیم و گذشته و حال آن را با هم مقایسه کنیم و براین مظلومیت علمی بگرییم.

ج- نبود و یا کمبود ارتباط بین دبیران و اساتید دانشگاه، عدم حمایت دبیران زیست‌شناسی از جانب اساتید دانشگاه­ها، بها ندادن به دبیران در کنگره‌ها و سمینارهای زیست‌شناسی از جملة مسائلی بود که توسط دبیران مطرح شد و علت وضعیت فعلی زیست‌شناسی قلمداد شد.

ره آورد: سخرانی دکتر موسوی موحدی

 

ره ­آورد

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین‌المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در هتل پارس با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی‌های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر امروزی است.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1. ارائه مقالات پژوهشی محققان داخلی و خارجی به‌صورت سخنرانی و پوستر
2. کارگاه‌های آموزشی ویژه دبیران زیست‌شناسی
3. بررسی مشکلات آموزش زیست‌شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه
4. برگزاری نمایشگاه عکس و وسایل آزمایشگاهی

بخش اول: مقالات پژوهشی

در بین سخنرانی‌های ارائه شده 2 مورد بسیار جالب و حائز اهمیت است:

الف. علوم زیستی دانش پیشتاز قرن: دکتر موسوی موحدی (دانشگاه تهران)

یکی از دغدغه‌های اساسی همه دبیران زیست‌شناسی، دانشجویان و اساتید این رشته‌ها، کم‌توجهی و بی‌مهری برنامه‌ریزان آموزش پرورش و مدیران مدارس و حتی دانش‌آموزان به درس زیست‌شناسی است، درحالی‌که در همه‌جای دنیا به توانمندی‌ها، قابلیت‌ها و جایگاه علوم­زیستی در بین سایر علوم آگاه هستند.

بشر امروزی با بحران‌های بزرگی از قبیل آلودگی گسترده محیط‌زیست، کمبود آب شیربن، کمبود منابع انرژی، سوءتغذیه، ایدز مالاریا و.... روبه‌روست. بی­شک حل این مسائل بدون کمک زیست‌شناسان امکان‌پذیری نمی‌باشد.

در سال‌های اخیر پیشرفت‌های شگرفی در زمینه‌های مختلف علوم زیستی؛ مانند کنترل و درمان بیماری‌ها، پیوند اعضا، تولید انواع محصولات زراعی و باغی حاصل شده است که نقش مهمی در افزایش سطح بهداشت و سلامتی جوامع بشری و تولید غذای مورد نیاز انسان­ها داشته است.

دکتر موسوی موحدی با مقایسه کمی مقالات چاپ شده ISI  علوم زیستی در ایران و جهان، زیست‌شناسی را علم پیشتاز قرن 21 می‌داند و بر جایگاه رفیع این علم صحه می‌گذارد. این در حالی است که در کشور ما و به­خصوص در آموزش‌وپرورش کمترین بهائی به آن داده نمی‌شود. بر ماست(دبیران و اساتید زیست­شناسی) با معرفی جنبه‌های علمی و کاربردی علوم زیستی، دانش‌آموزان را به آن علاقه‌مند نموده و با این برنامه جهانی همراه شویم.

برای هر ایرانی غیرتمندی شنیدن نقاط ضعف علمی کشور به‌ویژه در علم و فناوری دردآور است. مؤسسات بین‌المللی جهان، کشور ما را در بین تولیدکنندگان علمی جهان در مقام چهل و دوم (42) قرار می‌دهند که در خور و شایسته ملتی متمدن باسابقه درخشانِ علمی و تاریخی نمی‌باشد. در این رده‌بندی کشورها آمریکا، ژاپن، آلمان، انگلیس، فرانسه، چین، ایتالیا و کانادا رتبه‌های اول تا هشتم را دارا هستند. البته لازم به توضیح است، در چند سال اخیر جهش بزرگی در زمینه انتشار مقالات علمی صورت‌گرفته است که امیدواریم به تولید ثروت و حل مشکلاتی مملکتی منجر شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهند که کشورهای پیشرفته جهان سهم عمده‌ای از درآمد ملی خود را صرف تحقیق و پژوهش در علوم زیستی (زیست‌شناسی سلولی و مولکولی، بیوشیمی، پزشکی، کشاورزی، فارماکولوژی) می‌نمایند و رشته‌های فیزیک، شیمی، رایانه، ریاضی و مهندسی در رتبه‌های بعدی قرار دارند. درصد سهم علوم زیستی در تحقیقات جهانی 57% و علوم فیزیکی (فیزیک، شیمی، ریاضی و مواد) 43% است. این در حالی است که در ایران، علوم زیستی 24% و علوم فیزیکی 43% از کل تحقیقات کشور را دارا هستند. از طرف دیگر در رتبه‌بندی جهانی علوم زیستی ایران حائز رتبة 60 و شیمی حائز رتبة 44 است. این آمار کلی نشان‌دهندة توجه شایان و تلاش جدی کشورهای پیشرفته به علوم زیستی است؛ ولی در کشور ما علوم زیستی و بخصوص زیست‌شناسی رشته‌ای نسبتاً مهجور و ناشناخته است!

درحالی‌که بیشتر مجلات معتبر علمی جهان در زمینه بیولوژی است مانند nature , science , neurobiology , scientist. ولی در کشور ما سهم مجلات علوم زیستی نسبت به علوم فیزیکی بسیار اندک است. آمار ارائه شده نشان‌دهندة ضعف عمده ما و فاصلة زیاد با سایر کشورها است. رسیدن به استانداردهای جهانی نیاز به عزم ملی و حمایت‌های همه‌جانبه مسئولین و کارگزاران از آموزش و تحقیقات دارد. البته در سال‌های اخیر تلاش‌های مفیدی به چشم می‌خورد. تعداد مقالات ایرانیان در مجلات بین‌المللی در فاصلة سال‌های 1375 تا 1382 از 470 مورد به 3200 مورد افزایش‌یافته است که رشدی معادل 7 درصد را نشان می‌دهد. امید می‌رود در سال‌های آینده شاهد جهش علمی در کشور و مخصوصاً در علوم زیستی باشیم.

عوامل مؤثر بر تولید دانش عبارتنداز:

1. جذب دانشمندان توانا در زمینه‌های مختلف پژوهشی (مخصوصاً ایرانیان خارج کشور)، برگزاری همایش‌های علمی، دوره‌های مشترک آموزشی و دعوت از اساتید معتبر.
2. همکاری‌های علمی ملی و بین‌المللی: مثلاً پروژه ژنوم، پروژه شتاب‌دهنده
3. افزایش اطلاعات علمی در کشور: توسعه دانشگاه و مراکز آموزش عالی، دوره‌های بازآموزی، چاپ کتب و نشریات علمی
4. بهبود فضای تعامل بین‌المللی
5. توسعه علوم بین‌رشته‌ای مانند بیوشیمی، بیوفیزیک، بیوشیمی-فیزیک، بیوتکنولوژی: اغلب برندگان جایزه نوبل دانشمندانی هستند که در علوم بین رشته­ای متخصص داشته‌اند. تاریخچه کشف ساختار DNA و پروتئین‌ها این را نشان می‌دهد.
6. تأمین امکانات رفاهی مورد نیاز پژوهشگران
7. بسترسازی و افزایش امکانات مراکز تحقیقاتی

نتیجه‌گیری: برای پیشرفت علمی کشور در زمینة علوم زیستی 3 راهکار پیشنهاد می‌شود.

1-توسعه بیولوژی

2-توسعه شیمی که همکار بیولوژی است.

3-سرمایه‌گذاری دانشگاه­ها در زمینه بیولوژی

شاید نگاهی به گذشته ما را به حرکت وادارد. ما 60 سال از انقلاب اتم عقب ماندیم و هنوز راه به‌جایی نبرده‌ایم. اگر دیر بجنبیم انقلاب ژن را از دست خواهیم داد.

ره ­آورد

ره ­آورد

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین‌المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در هتل پارس با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی‌های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر امروزی است.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1. ارائه مقالات پژوهشی محققان داخلی و خارجی به‌صورت سخنرانی و پوستر
2. کارگاه‌های آموزشی ویژه دبیران زیست‌شناسی
3. بررسی مشکلات آموزش زیست‌شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه
4. برگزاری نمایشگاه عکس و وسایل آزمایشگاهی

صلحِ آب؛ ... نه جنگِ آب دکتر رضا مقدسی

صلحِ آب؛  ... نه، جنگِ آب

دکتر رضا مقدسی

Email: [e-mail]

 

خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد. آب، این مایع حیات ­زا و حیات آفرین، مظهر پاکی و سرسبزی و زیبایی است که حیات در آن آغازیده است و با وجودِ آن، استمرار دارد. در اکثر مناطق جهان، دسترسی به آب شیرین، چونان آب خوردن است. ولی متأسفانه در منطقه خاورمیانه که مهدِ تمدن‌های بشری است، به مسئله‌ای پیچیده و بغرنج تبدیل شده است و آب، حکم طلا را دارد. شاید بالاتر از طلا. حکم، زندگی را دارد. متأسفانه، در سنوات اخیر تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی که همراه با کم‌بارشی و کاهش شدید نزولات آسمانی بوده است، در کنار عواملی دیگری همچون افزایش جمعیت و سوءمدیریت مصرف، کمبود آب و شاید بی‌آبی بیشتر رخ  نمایانده است. هجوم مداوم ریزگردها و خشکی تالاب‌ها و دریاچه‌ها، پیش‌قراولان این لشکر شوم (خشکسالی و کم‌آبی) هستند که حیات را در خاورمیانه تهدید می‌نماید.  بعد از شومیِ نفت که از قرن گذشته دامن­گیر ملل مظلوم منطقة خاورمیانه شده است و جز جنگ و بدبختی و کشتار به همراه نداشته است. اکنون، امپریالیسم بر طبل جنگِ آب می‌کوبد و هر روز صدای آن را نزدیک­تر می‌نوازد. تا شنوندگان و دولتمردان درخودمانده و بی‌کفایت منطقه چه تعبیر و تفسیر کنند! با صیاد همراه باشند. یا به همراهِ همدیگر و در کنار هم این مسئلة حیاتی را عامل صلح و برادری و توسعه نمایند و حق همسایگی را پاس بدارند.

بنابراین به نظر می‌رسد وضعیت متفاوت منابع نفت و آب در کشورهای منطقة خاورمیانه، در کنار اختلافات قومی و مذهبی و دسیسه‌های دول اروپایی و آمریکا، باعث تشدید اختلافات سیاسی و جنگ و خونریزی شده است. با وجود این­که، اکثریت مردم منطقه خاورمیانه مسلمان هستند و بیشتر آنها از فرهنگ و تمدن کهن ایرانی یا عربی برخوردار هستند؛ بنابراین، کشورهای منطقه باید یک تصمیم حیاتی بگیرند تا فاصله بین میزان تقاضا و عرضه منابع آب را کاهش دهند و علاوه بر اتخاذ سیاست‌ها و اقداماتِ مطلوب در جهت کاهش هدررفت آب و مصرف بهینه، در عرصه خارجی نیز به سمت همکاری و همیاری برای حفظ محیط‌زیست بروند.

در این نوشتار، به تبیین پارادایم #صلح_آب به‌جای #جنگ_آب می‌پردازم و امیدوارم دشواریِ حلِ مسئله آب در خاورمیانه، باعث همبستگی بیشتر بین ملت‌ها و دولت‌های منطقه و برقراری تجارت و رونق اقتصادی شود. نه، باعث جنگ اقتصادی و سیاسی و یا جنگ نظامی.

تشنج کاذب دکتر رضا مقدسی

تشنج کاذب

دکتر رضا مقدسی

www.aparat.com/Drrezamoghaddasi

انتشار: روزنامه اترک 10 مرداد 1401

تشنج کاذب، تشنجی است که در نتیجه علل روانی مانند استرس روحی شدید رخ می‌دهد. آریتمی قلبی و اختلالات روانی باعث حملات شبه­صرعی با عنوان تشنج کاذب یا شبه­تشنج یا تشنج غیرصرعی روان­زاد (  Psychogenic non-epileptic seizures, PENS) ‌می­شود که با صرع اشتباه می­شود. درمان علل روانی اغلب می‌تواند به کاهش تعداد تشنج‌ها یا جلوگیری از وقوع آن‌ها کمک کند. تشخیص اشتباه این وضعیت شایع است، چرا که علائم آن بسیار شبیه علائم صرع می‌باشد و این منجر به رویکرد درمانی نادرست می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که تقریبا ۲۰ درصد افرادی که برای کنترل الکتروآنسفالوگرام به مراکز صرع مراجعه می‌کنند، دارای تشنج کاذب هستند، نه تشنج صرعی.

تشنج کاذب حاصل وضعیت سلامتی روحی می‌باشد و اغلب می‌تواند به علت استرس روانی شدید رخ دهد. استرس ممکن است به علت رخداد ترومای خاص و یا وضعیتی مزمن باشد.

شرایط یا اختلالاتی که می‌توانند منجر به تشنج کاذب شوند عبارتنداز: اضطراب یا اختلال اضطراب عموعی، حمله ناگهانی ترس، اختلال وسواس فکری، اختلال بیش‌فعالی، سوء مصرف مواد، آسیب‌های تروماتیک، درگیری‌های خانوادگی، سرکوب یا  کنترل خشم، اختلال عاطفی، سوء استفاده فیزیکی یا جنسی، اختلال استرس بعد از تروما، اسکیزوفرنی.

هیچ راه مستقیمی برای جلوگیری از وقوع تشنج کاذب وجود ندارد، اما اقدامات لازم برای درمان هرگونه شرایط سلامت روان ممکن است به پیشگیری از آن کمک کند.

بی­خوابی، خستگی فیزیکی، گرسنگی طولانی و اضطراب در تشدید حملات صرع تاثیر دارند.

 

مادرم، ... ایران؛ دکتر رضا مقدسی

مادرم، ... ایران

دکتر رضا مقدسی

انتشار: روزنامه اترک، 8 مرداد 1401

ایران، تو زیباترین‌ مادر دنیا هستی. با طبیعت دل‌انگیز و هوس­انگیزت، در برهوت فلات ایران.

ایران، تو سرفرازترین‌ مادر دنیا هستی که فردوسی و سعدی و حافظ و مولانا و صدها اندیشمند و شاعر و نویسنده و دانشمند در دامان پاک تو بالیده شدند و دنیا را به زیبایی تو به نظاره دعوت کردند.

ایران، تو صبورترین مادر دنیا هستی که در چهارراه حوادث تاریخ چند هزار ساله‌ات که آغشته به خون فرزندان دلیرت است، استقامت کردی و خم به ابرو نیاوردی.

ایران، تو داراترین و ثروتمندترین مادر دنیا هستی که همواره دامانت را با میوه‌های رنگارنگ به فرزندانت هدیه کرده‌ای و در سخت‌ترین و تاریک‌ترین دوره­های تاریخی اجازه ندادی دست طلب به‌سوی ناکسان دراز کنند.

ایران، تو باصفاترین و مهربان­ترین مادر دنیا هستی که همه فرزندانت را از اقوام و ادیان مختلف همچون صدف در میان گرفتی و همچون دُر پرورش دادی و هزاران سال ایشان را کنار هم محافظت کردی.

ایران، گیسوان سفیدت، نشان از تاریخ کهن‌سال توست. تو کهن‌سال‌ترین و ماندگارترین مادر دنیا هستی. از اول تاریخ بشر، تا کنون. هرچند بدخواهان بر گیسوانت رنگ پاشیدند و حرمت گیسوان سفیدت را (با فیلم ۳۰۰) نگه نداشتند. ولی فرزندان فهیم و رشید تو به گیسوان سفیدت همچو برف همچون پروانه‌وار خواهند چرخید. آنها را شانه خواهند زد و حافظ  و نگهبان خواهند بود.

ایران عزیزم تو عزیزترین خدا هستی. که در قلب عالم جا گرفته ای. هر چند بدخواهان و جلادان درطول تاریخ بسیار تلاش کرده اند تا خوارت کنند و هیبت و شکوه دماوندت را بشکنند. ولی شمشیر رستم و کمان آرش همراه نگهبان توست.

مادرم ایران، هیچ مادری را در جهان با جایگاه و مقام تو نیست. کاش فرزندانت تاریخ عظمت و قدرت تو را بدانند و تنهایت نگذارند.

ریزگردها در شمال شرق

چند سال قبل یک روز در آزمایشگاه الکتروفیزیولوژی دانشگاه شهید چمران اهواز با استاد عزیزم دکتر معاضدی به تماشای غبارِ و ریزگرد ها نشسته بودیم. من ایشان را به شمال خراسان برای تعطیلات تابستانه دعوت کردم. ایشان از وضعیت آب و هوای منطقه پرسیدند.

من درپاسخ گفتم: در شمال خراسان از بلندای هر قله ای، شهر عشق آباد پایتخت ترکمنستان دیده  می شود.

شاید این جمله قدری اغراق انگیز بود. ولی هوای پاک و خنک ویژگی منحصر به فرد شمال خراسان است.

امروز، 15 تیرماه 1401، به بلندای شیرکوه رفتم. قله ای 1250 متری و مهربان در کنار شهر شیروان.

متاسفانه، شهر من در غبار و ریزگرد گم شده بود. ریزگردها از هزاران کیلومتر و ورای مرزها و شاید برخی منابع داخلی،  کشورم را در نوردیده اند و به شمال شرق نیز رسیده اند. امروز ۱۶ استان کشورم درگیر مسئله غبار، ریزگرد و کمبود آب هستند.

آینده چه خواهد شد.

کم آبی و بی آبی مشکل جدی ایران ماست.

ریزگردها و غبار مسئله ای مهم و مانع جدی حیات است.

دست در دست هم دهیم به مهر 

میهن خویش را کنیم آباد

 

جدول حیات و آموزش زیست شناسی (بخش دوم)

جدول حیات و آموزش زیست شناسی

دکتر رضا مقدسی

روزنامه اترک 13 تیرماه 1401

با وجود این که در عصر زیست­ذشناسی مدرن به سر می­ بریم و چندین دهه است که دانشمندانِ این رشته، فناوری­های پیشرفت ه­ای مانند کلون­ سازی ژن­ها، واکنش زنجیره­ای پلیمراز (PCR; Polymerase Chain Reaction) و CRISPER (Clustered Regularly Interspaced Short Palindromic Repeats) را به خوبی گسترش داده ­اند. ولی در آموزش مقدماتی زیست­ شناسی ناگزیر به استفاده از مفاهیم اولیه زیست­ شناسی هستیم که در حیطه زیست­ شناسی سنتی می ­گنجد؛ مثل رده ­بندی علمی جانداران، که در حدود سه قرن پیش توسط کارل لینه(Carl von Linné)، به شکل امروزی، پایه ­گذاری شده است. اهمیت این مطلب در زیست ­شناسی، دقیقا مانند آموزش ریاضیات است که با آموزش اعداد، جدول ضرب و چهارعمل اصلی شروع می­ شود و یا آموزش شیمی که با آموزش جدول تناوبی و نشانه ­های عناصر شروع می­ شود.

در این مقاله قصد دارم، به بررسی و اهمیت تاثیر آموزش رده ­بندی جانداران بر یادگیری زیست­ شناسی در نظام آموزشی بپردازم و با ارائه الگویی نوین از معرفی کلی جانداران با عنوان جدول حیات(Life Table) به چند سوال مهم زیر پاسخ دهم:

 آیا برای آموزش مقدماتی زیست­ شناسی عمومی در دوره دبیرستان، نیازی به آشنائی با مشخصات کلی و گروه ­های اصلی جانداران وجود دارد؟ ضرورت این کار چیست؟

چگونه می ­توان دانش ­آموزان دبیرستانی را به نحو کارآمدی با  گروه ­های اصلی جانداران آشنا کرد؟ تاثیر این فرایند در یادگیری مباحث مختلف زیست­ شناسی چیست؟

لینک مقاله:

https://www.atrakdaily.ir/fa/main/detail/28050/%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%84-%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C

محمدابراهیم باستانی پاریزی

دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی

محمدابراهیم باستانی پاریزی (۳ دی ۱۳۰۴ پاریز – ۵ فروردین ۱۳۹۳ تهران) تاریخ‌دان، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، موسیقی‌پژوه، استاد دانشگاه تهران و از درویشان گنابادی بود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

محمدعلی اسلامی ندوشن

دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن

 شاعر، منتقد، نویسنده، مترجم، حقوقدان و پژوهشگر ایرانی

 

محمدعلی اسلامی نُدوشَن (۳ شهریور ۱۳۰۳ – ۵ اردیبهشت ۱۴۰۱) شاعر، منتقد، نویسنده، مترجم، حقوقدان و پژوهشگر ایرانی بود. وی تحصیل کرده رشته حقوق بین‌الملل از فرانسه بود و پس از بازگشت به ایران، ابتدا به عنوان قاضی در دادگستری مشغول شد اما پس از مدتی به دعوت فضل‌الله رضا به دانشگاه تهران رفت.

ندوشن از سال ۱۳۴۸ تا دو سال پس از انقلاب بهمن ۵۷ در دانشگاه حقوق و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، دروس حقوقی و ادبیات تطبیقی تدریس می‌کرد. وی فصلنامه هستی را پایه‌گذاری کرد و همزمان در شماری از مجلات ادبی ایران از جمله نگین، سخن و یغما مقاله می‌نوشت. محمد اسلامی ندوشن در سال‌های اخیر از جمله نویسندگان روزنامه اطلاعات و روزنامه اطلاعات بین‌المللی بود که به‌طور همزمان در لندن و لس‌آنجلس منتشر می‌شد. این روزنامه در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی تعطیل شد.

ندوشن از جمله پرکارترین ادبا و محققان معاصر ایران بود و با علاوه بر تألیف کتاب به ترجمه آثار غیرایرانی به زبان فارسی از جمله آثاری دربارهٔ ادبیات و فرهنگ ایران پرداخته‌است. از وی بیش از ۷۰ اثر تألیف و ترجمه و صدها مقاله باقی مانده‌است.

 

مه لقا ملاح؛ مادر محیط زیست ایران

مَه‌لَقا مَلّاح (۳۱ شهریور ۱۲۹۶ – ۱۷ آبان ۱۴۰۰) کتابدار و فعال محیط زیست اهل ایران بود. وی بنیان‌گذار سازمان غیردولتی زیست‌محیطی جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست بود. از وی به عنوان «مادر محیط زیست ایران» یاد می‌شود. مادر مه‌لقا، خدیجه افضل وزیری و مادربزرگ وی بی‌بی‌خانم استرآبادی از زنان پیشگام عصر خود بودند. پدرش آقابزرگ ملاح به دلیل داشتن منصب دولتی در شهرهای مختلف ساکن می‌شد و به همین دلیل، مه‌لقا در شهرهای مختلفی مانند مشهد، قوچان، اصفهان، دامغان، همدان، و کرمانشاه تحصیل کرد.

فرسایش تمدنی یا سازگاری با کم آبی، دکتر رضا مقدسی

فرسایش تمدنی یا سازگاری با کم آبی

دکتر رضا مقدسی

روزنامه اترک، شماره 997، 30 خرداد 1401

بدون شک، پرداختن به علل و پیامدهای بحران کم آبی برای محیط زیست نحیف ایران و زندگی ایرانیان مجالی فراخ می طلبد. و حوصله ای بسیار. البته، متخصصان بسیاری در این باره قلم ها فرسوده اند و سخن ها رانده اند و گاهی نیز از سر استیصال، گریبان دریده اند. خوب یادم هست، مرحوم پروفسور پرویز کردوانی چه خون دلها خورد و سرانجام هیچ تغییری در سیاست های آبی مملکت ندید. هیچ هیچ. جنگل هایمان را نابود کرده ایم! دشت هایمان از آب خالی است! رودخانه هایمان، خشک رودند و تالاب ها و دریاچه ها، باتلاق و بیابان شده اند! حتی، طبیعت هم سر ناسازگاری دارد!؟ گرمایش جهانی، تغییر اقلیم و کاهش بارندگی، به همراه افزایش چند برابری جمعیت، باری گران بر محیط زیست و قابلیت های اکولوژیکی ایران وارد کرده است. ولی، عموم ایرانیان با فراغ بال و آسودگی خیال، در باغچه ها گل می کارند و در مزارع ویلا می سازند و زمستان بدون برف را با خاطرات آدم برفی های دوران کودکی سر می کنند و سبزه عید نوروز گره می زنند.  گویا، به معجزه ی ابر و باد و مه و خورشید و فلک،  اعتقاد راسخ دارند. ولی، ابرها خسیس اند و بادها به جای باران، غبار به ارمغان می آورند و خورشید سوزان تر از گذشته است! با این رویه، چه بسا، اولین قوم تمدن ساز و سخت کوش تاریخ، با بحران جدی در روند تمدن کهنسال خود روبه رو خواهد شد: ورشکستگی آبی و فرسایش تمدنی.

ولی، گاهی گفتن و نوشتن باعث سبکی می شود. انگار دوست داری بار گرانی را که سالها به دوش می کشی بر زمین بنهی. یا بر دوشِ جوانتری. بسیار امیدواریم جوانترها این بار گران را در شهر به دوش بکشند و جار بزنند و ما را مجالی برای استراحت و کسب انرژی مجدد فراهم نمایند. در این نوشتار قصد آن دارم تا به تعریف و تشریح اهمیت مسئله­ی کم آبی در ایران  و چگونگی سازگاری با این مسئله مهم و حیاتی ایرانیان بپردازم. امید دارم، صدای قنات را بشنویم و صدای سهراب را که می گفت: آب را گل نکنیم . . . .

دکتر علی شریعتی

علی شریعتی

علی شریعتی مَزینانی (۲ آذر ۱۳۱۲ – ۲۹ خرداد ۱۳۵۶) مشهور به دکتر علی شریعتی استاد تاریخ، سخنران، نویسنده، اسلام‌شناس، جامعه‌شناس و پژوهشگر دینی اهل ایران بود. او از مبارزان و فعالان مذهبی و سیاسی و از نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی ایران بود. شریعتی نگرشی نوین به تاریخ و جامعه‌شناسی اسلام عرضه کرد. او بازگشت به تشیع حقیقی و انقلابی را نیرویی برای تحقق عدالت اجتماعی قلمداد می‌کرد.

شریعتی، علاوه بر شهرت زیادش برای سهم داشتن در انقلاب ایران، به‌دلیل کارنامهٔ فعالیت‌هایش برای احیای مذهب و سنت در جامعه و سخنرانی علیه سلطنت وقت نیز شهرت داشته‌است. از زمان انقلاب تاکنون یادبودهای زیادی به یاد او برگزار و اجرا کرده‌اند؛ و از آن زمان نقدها و تجلیل‌های زیادی پیرامون آثار، آراء و تأثیراتی که او بر چند دههٔ معاصر ایران گذاشته وجود دارد.

او در ۴۳ سالگی در انگلستان درگذشت و هم‌اکنون پیکر وی بر خلاف وصیتش در مکانی  در دمشق سوریه به امانت سپرده شده‌است.

 

دکتر مصطفی چمران

مصطفی چمران ساوه‌ای (۱۰ مهر ۱۳۱۱ – ۳۱ خرداد ۱۳۶۰) معروف به دکتر چمران، فیزیک‌دان، سیاستمدار (عضو شورای مرکزی نهضت آزادی ایران)، وزیر دفاع ایران در دولت مهدی بازرگان و دولت موقت شورای انقلاب از همراهان موسی صدر در تشکیل جنبش امل (لبنان)، نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی، از فرماندهان ایران در جنگ ایران و عراق و بنیان‌گذار ستاد جنگ‌های نامنظم در جریان جنگ ایران و عراق بود.

وی در دانشگاه تهران، تحصیلات خود را در رشته الکترومکانیک به پایان برد. سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و درجه دکتری در فیزیک پلاسما کسب کرد. پس از گذراندن آموزش‌های نظامی در مصر، به لبنان رفت و به همراه موسی صدر، در تشکیل جنبش امل نقش مؤثری داشت و از فرماندهان آن بود. چمران در زمان تحصیل در دانشگاه تهران، در درس ترمودینامیک، شاگرد مهدی بازرگان بود. آشنایی او با بازرگان، عامل مهمی در ورود او به عرصه سیاست به‌شمار می‌رود. وی در دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد در سازمان نهضت مقاومت ملی که زیر نظر افرادی چون مهدی بازرگان، سید رضا زنجانی و سید محمود طالقانی اداره می‌شد، فعالیت می‌کرد. در زمان تحصیل در خارج از ایران، او به همراه ابراهیم یزدی، علی شریعتی و صادق قطب‌زاده، شاخه خارج از کشوری نهضت آزادی ایران و همچنین انجمن اسلامی دانشجویان ایران در آمریکا را تأسیس کرد. پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، او به ایران بازگشت و در دولت بازرگان، مدتی وزارت دفاع را برعهده داشت. او به عنوان یکی از اعضای نهضت آزادی، در دوره نخست مجلس شورای اسلامی از سوی مردم تهران به نمایندگی انتخاب شد.

در جریان جنگ ایران و عراق، وی یکی از فرماندهان ایران بود. چمران با شروع جنگ، به اهواز رفت و ستاد جنگ‌های نامنظم را بنیان‌گذاری کرد. از دیگر کارهای مهم وی ایجاد هماهنگی بین نیروهای ارتش، سپاه و نیروهای داوطلب مردمی بود که در منطقه حضور داشتند. مصطفی چمران در ۳۱ خرداد ماه ۱۳۶۰ در مسیر دهلاویه-سوسنگرد بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش در ۴۹ سالگی کشته شد.

تشنج و صرع (بخش اول) ، دکتر رضا مقدسی

 

 تشنج و صرع (بخش اول)

مترجم: دکتر رضا مقدسی

روزنامه اترک، 24 خرداد 1401

چکیده

بیماری صرع، مجموعه ای از اختلالات عصبی است که حدود 1 تا 2 درصد از افراد را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. طبق نظر سازمان بهداشت جهانی (WHO)، صرع با تشنج های خود به خودی مکرر مشخص می شود که معمولاً به دلیل تخلیه الکتریکی بیش از حد در گروهی از سلول های عصبی است. سیگنال‌های الکتروانسفالوگرام ابتدائی (EEG) ابزار مفیدی برای تشخیص تشنج‌های صرع هستند. صرع فرآیندی کند است و معمولا، پس از چندین ماه از شروع بحران اولیه، تشنج های عود کننده ی خود به خودی، شروع به ظاهر شدن می کنند. به نظر می رسد، افرادی که در 10 سال گذشته بدون تشنج بوده اند و در 5 سال گذشته هیچ داروی ضدتشنجی مصرف نکرده اند، بیماری صرع آنها به طور کامل درمان شده است. در حال حاضر، داروهای مورد استفاده برای درمان صرع دارای عوارض جانبی از قبیل صرع زائی و یا سایر عوارض جانبی مرتبط با دوز هستند. علیرغم درمان اکثر بیماران، نزدیک به 30 درصد از بیماران مصروع همچنان تشنج دارند و از درمان کامل محروم هستند. از این رو، نیاز به گزینه های جایگزین دیگری برای کنترل تشنج صرعی و به حداقل رساندن مدت تشنج بدون مصرف دارو و بهبود وضع زندگی بیماران وجود دارد. در رویکردهای جدید درمانی، دستگاه های تحریک عصب واگ (VNS) به عنوان ابزاری مهم برای کنترل اختلال عصبی مانند تشنج و صرع می باشند. دستگاه های تحریک عصب واگ برای بیماران مبتلا به صرع مقاوم به درمان و مقاوم به دارو استفاده می شوند.

. Niyaz A, Jainendra J, et al., Devices used for Treatment of Epilepsy Int J Pharm Education & Res, 2020, 2(2)

دکتر احمد مجد، استاد ممتاز و چهره ماندگار ملی

احمد مجد یک نویسنده و استاد دانشگاه ایرانی است. او در سال ۱۳۸۳ از سوی دانشگاه خوارزمی به عنوان چهره ماندگار زیست‌شناسی معرفی شد؛ همچنین در سال ۱۳۸۵ موفق به اخذ عنوان پژوهشگر برگزیده شد.

احمد مجد (زاده ۳ اردیبهشت ۱۳۲۲ معادل ۲۴ آوریل ۱۹۴۳ میلادی، محلات) در خانواده‌ای فرهنگی به دنیا آمد. پدر و پدر بزرگش از بانیان آموزش و پرورش این شهر بودند و احمد، مقطع دبستان را در مدرسه حسین مجد (مدرسه‌ای به نام پدر بزرگ وی) به پایان رساند. او تحصیلات مقطع متوسطه را در رشته طبیعی و در سال ۱۳۳۹ به پایان رساند و در همان سال وارد دانشسرای عالی تهران (نام پیشین دانشگاه خوارزمی) شد و در رشته مورد علاقه اش یعنی زیست‌شناسی مشغول به تحصیل شد. در سال ۱۳۴۲ با رتبه اول از دانشگاه فارغ‌التحصیل گشت و در همان سال به استخدام وزارت آموزش و پرورش ایران درآمد و متعهد شد که در همان وزارتخانه، دوران تعهد خدمت خود را به انجام رساند.

• کارشناسی: رتبه اول در زیست‌شناسی - دانشسرای عالی تهران (نام پیشین دانشگاه خوارزمی) - تهران (۱۳۴۲–۱۹۶۳)
• کارشناسی ارشد: رشته سیتولوژی و مورفوژنز گیاهی - دانشگاه پیر و ماری کوری - پاریس (۱۳۵۳–۱۹۷۴)
• دکتری: رشته سیتولوژی و مورفوژنز گیاهی - دانشگاه پیر و ماری کوری - پاریس (۱۳۵۷–۱۹۷۸

از جمله معروف‌ترین آثار وی می‌توان به کتاب زیست‌شناسی سلولی و مولکولی اشاره کرد که با کمک محمدعلی شریعت زاده نوشته شد؛ این کتاب در ۲ جلد و توسط انتشارات دانشگاه اراک در سال ۱۳۷۵ منتشر شد. این کتاب در هفدهمین دوره کتاب سال برنده جایزه تشویقی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. او همچنین موفق به ترجمه ۳ جلد اطلس زیست‌شناسی شده‌است.

دکتر محمدرضا نوری دلوئی، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران

گفت‌وگو با دکتر محمدرضا نوری دلویی

 

اشاره

دکتر محمدرضا نوری دلویی که سی‌سال پیش با عزمی راسخ و همتی بلند فصلنامه رشد آموزش زیست‌شناسی را پایه‌گذاری و نخستین سی‌وهفت شماره این نشریه را سردبیری کرد، استاد پایه 37 دانشگاه علوم پزشکی تهران است. او در یکی از روزهای زیبای اردیبهشتی سال جاری درخواست ما را برای انجام این مصاحبه به مناسبت سی‌امین سالگرد تولد و نیز یک‌صدمین شماره این مجله با روی باز پذیرفت.

دکتر محمدرضا نوری دلویی در یک نگاه

دکتر محمدرضا نوری دلویی در سال 1328 در یکی از روستاهای گناباد به‌نام «دلویی»، در خانواده‌ای کشاورز چشم به‌روشنی جهان گشود؛ تحصیلات ابتدایی را در سال 1341 در همان روستا و تحصیلات متوسطه را در سال 1347 در رشته طبیعی در گناباد به پایان رساند و سپس وارد دانشکده علوم دانشگاه تهران شد. ایشان نخست لیسانس زیست‌شناسی را از آنجا دریافت کرد، سپس فوق‌لیسانس را در شاخه رادیوبیولوژی و ژنتیک از مرکز بین‌المللی تحقیقات بیوفیزیک و بیوشیمی دانشگاه تهران (آی.بی.بی.) گرفت و پس ‌از آن برای ادامه تحصیل به دانشگاه ایالتی میشیگان امریکا رفت، حدود 6 سال به‌طور تمام‌وقت به تحصیل پرداخت و در تیرماه 1360 با دریافت دکترای تخصصی در رشته ژنتیک مولکولی پزشکی به کشور بازگشت و بدین‌ترتیب از پیش‌گامان دانش و فن مهندسی ژنتیک در ایران شد و درواقع نخستین فردی است که پس از تولد شاخه ژنتیک مولکولی پزشکی وارد کشور شد.

سازگاری با کم آبی

سازگاری با کم آبی

منظور از «کم‌آبی»، نبود آب کافی برای تامین نیازهای موجوداست. کم‌آبی، دوگونه وقوع می‌یابد:

• کمبود آب ، مقطعی بوده و با رفع بحران کم‌آبی (وقوع خشکسالی، قطع موقت آب،...) از بین خواهد رفت. فقط در دوره بحرانی موجب اختلال میگردد.
• کمیابی آب، مزمن است. چنانچه در یک حوضه آبریز، میزان مصارف از میزان منابع موجود (آب قابل تخصیص = آب تجدیدپذیر تحت مدیریت + آب‌های انتقالی به درون حوضه) تجاوز نماید، کمیابی آب رخ خواهد داد. در این حالت، چاره‌ای غیر از افزایش ظرفیت تامین و یا کاهش مصارف وجود ندارد که اولی نیازمند سرمایه فراوان و دومی محتاج اجماع گروداران است که هر دو به آسانی در دسترس نیستند.

سازگاری چیست؟

• سازگاری نشانه‌ای از هوشمندی و ضرورت دوام و بقاء هر توسعه ای است.  
• سازگاری مستلزم شناخت محدودیت‌ها، پذیرش آنها و سپس عمل در دامنه آنهاست.

سازگاری را می توان به عنوان رویکردی برای توسعه متناسب با ظرفیت هوای طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و…  موجود به منظور برآورد نیازهای جامعه تعریف نمود.

علاوه بر مفهوم فوق، سیستم سازگار شونده، پویایی محیط های طبیعی و انسانی را رصد نموده و مستمراً آمادگی و توانایی تطبیق با شرایط جدید و حفظ سازگاری را دارد. مبحث مدیریت تطبیقی (Adaptive Management)در علم مدیریت، ناظر بر این نوع از سازگاری است.

 

سازگاری با کم آبی، نوعی «مدیریت تطبیقی» است که به پویایی سیستم‌های اقتصادی، طبیعی، سیاسی و اجتماعی توجه داشته و همواره در حال رصد آینده و آماده سازی ظرفیت های لازم برای مواجهه با شرایط جدید است. هدف اصلی سازگاری با کم آبی، اطمینان از حصول تناسب هم زمانِ «توسعه» و «ظرفیت‌ها» است. در هر حال، توسعه نباید از ظرفیت‌های فراهم شده گذر نماید و اگر توسعه بیشتری هدف‌گیری شده است، باید به تدریج ظرفیت‌های مورد نیاز آن فراهم و متعاقباً توسعه وقوع یابد.

محیط‌های «انسانی» و «طبیعی» تحت تاثیر پیشرانه های «منفعت طلبی» و «تغییر اقلیم»، آینده را دچار عدم قطعیت می‌نمایند. بدون درک پویایی این دو محیط و شناخت فضای آینده (وضعیت های محتمل، از بهترین تا بدترین سناریوها)، مدیریت دچار غافلگیری شده و نخواهد توانست با شرایط آینده سازگار گردد. بنابراین، سازگاری نیازمند تحلیل مستمر شرایط و شناخت عواقب محتمل آتی می‌باشد.

با پیش نگریِ(Anticipation) مسائل و مشکلات آینده می‌توان روش‌های مدیریتی و سیاست‌های جاری را به نحوی منطبق و سازگار با فضای آینده نمود که عواقب نامطلوب را به صفر رسانیده و یا بشدت محدود نماید.