آسیب شناسی هویت و تاثیر آن بر زیست اجتماععی ایرانیان

آسیب شناسی هویت و تاثیر آن بر زیست اجتماعی ایرانیان

دکتر رضا مقدسی

 

انسان موجودی بسیار پیچیده و چندبعدی است. به نظر می رسد،  بعد جسمانی و روحی-روانی مهم­ترین ابعاد وجودی انسان هستند. خداوند متعادل انسان را به گونه ­ای آفریده است که نگهبان طبیعت و حیات معنوی و زندگی جسمانی خود باشد و همه امکانات مادی و معنوی را در ضمیر انسان به ودیعه نهاده است و در طبیعت، در اختیار او قرار داده است. به نظر می­رسد، هویت بخش مهمی از بعد روحی-روانی و اجتماعی انسان است که شکل­ گیری صحیح آن نقش مهمی در زندگی فردی و حیات جمعی انسان­ها دارد. از طرف دیگر شکل ­گیری ناصحیح هویت یا بحران هویت نیز آسیب های جدی به زندگی فردی و حیات اجتماعی انسان­ها وارد می­ نماید. بنابراین، توجه به موضوع هویت، از منظر اجتماعی و فرهنگی بسیار مهم است. شاید اوج هویت فردی را شناخت خود یا خودشناسی بنامیم که حضرت علی(ع) آن را مقدمه خداشناسی و حیات معنوی انسانی می­داند. امام علی‌ (علیه‌السلام) می‌فرمایند: "برترین خرد، خودشناسی انسان است. پس هر که خود را شناخت ‌خردمند‌ شد و هر که خود را نشناخت ‌گمراه‌ گشت".

به دلائل بسیار پیچیده ­ای، در سالهای اخیر تحت تاثیر آموزش­های ماتریالیستی و مادی­گرایانه ­ی رسانه ­ها و نظریات قشری برخی از افراد، آسیب­های جدی به معنویت و روح و روان انسان­ها وارد آمده است که بخوبی در افزایش بیماری­های روانی مشهود است. بنابراین انسانِ سرگشته، گمشده خود را به طور کلی در مادیات جستجو می­کند. به نظر می­رسد، برخی از بحران­های عرصه فرهنگ، سیاست و حتی اقتصاد در کشور ما نیز ناشی از این رویکرد مادی­گرایانه و دورشدن از هویت و روح ایرانی و اسلامی ماست. هویتی که توسط دشمنان داخلی و خارجی ملت ایران دچار بحران شده است و برای درمان آن نیز گاهی نسخه­های غلط پیچیده می­شود. در چنین شرایطی برخی از مردم ایران، مثل ذرات و قطعاتی جدا از یکدیگر و بی­احساس و بی­تفاوت نسبت به یکدیگر شده­اند. در صورت ادامه این روند، آسیب­پذیری بیشتری برای ایرانیان متصور می­شود. بنابراین ضرورت بازگشت به خویشتنِ ایرانی و اسلامی ضروری می­نماید. خویشتن­شناسی و خودشناسی مسئله­ای است که امیرکبیر در احیاء آن بسیار کوشید و بعدها اندیشمندان بزرگ ایرانی و یا علاقمند به فرهنگ و ادب ایرانی نیز بسیار تلاش کردند و خون دل خوردند که خود را پیدا کنیم. شاید علامه اقبال لاهوری و دکتر اسلامی ندوشن از جمله بزرگان این عرصه می­باشند که قلم خود را وقف ایران نمودند. و صد البته بسیاری دیگر از بزرگان ایران زمین در عصر حاضر نیز بی هویتی و خودباختگی و غربزدگی را درد بزرگ این ملت بزرگ و نجیب می­دانند. امیدوارم با غور در این مقوله خویشتن ایرانی اسلامی خود را دقیق­تر و بهتر بشناسیم و به وظائف دینی- ملی و اجتماعی خود بیشتر واقف باشیم.

در این نوشتار ضمن تعریف هویت و جنبه­های مختلف هویت انسانی، به تشریح عوامل موثر در شکل­گیری هویت انسانی می­پردازم. سپس بحران بی­هویتی و عوامل موثر در این موضوع مهم را تشریح خواهم نمود. سرانجام نقش حکمرانی در شکل­گیری هویت صحیح را بررسی خواهم نمود.

این نوشته قبل از جنگ تحمیلی غرب علیه ایران تنظیم شده است