علوم زیستی، دانش پیشتاز قرن 21

دومین کنگره بیولوژی کاربردی (با دامنه بین المللی) در تاریخ 8 و 9 مهرماه 1383 به همت گروه زیست شناسی دانشگاه آزاد مشهد در هتل پارس با حضور محققان داخلی و خارجی برگزار شد. هدف کلی آن معرفی و ارائه تحقیقات علمی و کاربردی و همچنین توانمندی های علوم زیستی در حل مسائل و مشکلات فراروی بشر بود.

این کنگره در 4 بخش برگزار شد:

1-ارائه مقالات پژوهشی محققان به صورت سخنرانی و پوستر

2-کارگاه های آموزشی ویژه دبیران زیست شناسی

3-بررسی مشکلات زیست شناسی با حضور دبیران و اساتید دانشگاه

4-برگزاری نمایشگاه عکس، وسایل آزمایشگاهی و برنامه ی جانبی

در اینجا قصد دارم چند مقاله مهم از آن کنگره را برای علاقمندان ارائه نمایم.

الف-علوم زیستی، دانش پیشتاز قرن:  دکتر موسوی موحد

یکی از دغدغه های اساسی همه دبیران زیست شناسی، دانشجویان و اساتید این رشته ها، کم توجهی و بی مهری برنامه ریزان و آموزش پرورش و مدیران مدارس، اولیاء مدارس و حتی دانش آموزان به درس زیست شناسی می باشد، در حالی که همه جا به توانمندیها، قابلیت ها و جایگاه علوم زیستی در بین سایر علوم آگاه هستند. بشر امروزی با بحران های بزرگی از قبیل آلودگی محیط زیست، کمبود آب، کمبود نفت، سوء تغذیه، ایدز ، مالاریا و.... روبرو است. بی شگ حل این مسائل بدون کمک زیست شناسان امکان پذیر نمی باشد. در سال های اخیر  پیشرفت های شگرفی در زمینه های مختلف علوم زیستی مانند کنترل و درمان بیماریها، پیوند اعضا، تولید انواع محصولات زراعی و باغی تراریخته حاصل شده است که نقش مهمی در افزایش سطح بهداشت و سلامتی جوامع بشری و تولید غذای مورد نیاز آنها داشته است.

کیفیت و کمیت مقالات علوم زیستی در ایران و جهان نشان دهنده این است که علوم زیستی از علوم پیشتاز قرن 21 است. این امر  برجایگاه رفیع این علم صحه می گذارد. این در حالی است که در کشور ما و بخصوص در آموزش و پرورش ارزش ناچیزی به آن داده می شود. بر ماست با معرفی جنبه های علمی و کاربردی علوم زیستی، دانش آموزان را به آن علاقمند نموده و با این پروسه ی جهانی همراه شویم.

برای هر ایرانی غیرتمندی شنیدن نقاط ضعف علمی کشور به ویژه در علم و فناوری دردآور است. موسسات بین المللی ایران را در بین تولید کنندگان علمی جهان در مقام چهل و دوم (42) قرار می دهند. که در خور و شایسته ملتی متمدن با سابقه درخشان علمی و تاریخی نمی باشد. در این رده بندی کشورها آمریکا، ژاپن، آلمان، انگلیس، فرانسه، چین، ایتالیا و کانادا رتبه های اول تا هشتم را دارا می باشند. البته لازم به توضیح است، در چند سال اخیر جهش بزرگی در این زمینه صورت گرفته است.

بررسی ها نشان می دهد که کشورهای پیشرفته جهان سهم عده ای از درآمد ملی خود را صرف تحقیق و پژوهش در علوم زیستی (زیست شناسی سلولی و ملکولی، بیوشیمی، پزشکی، کشاورزی، فارماکولوژی) می نمایند و رشته های فیزیک، شیمی، رایانه، ریاضی و مهندسی در رتبه های بعدی قرار دارند. درصد سهم علوم زیستی در تحقیقات جهانی 5/75% و علوم فیزیکی (فیزیک، شیمی، ریاضی و مواد) 5/42% می باشد. این درحالی است که در ایران علوم زیستی 24% و علوم فیزیکی 5/42% از کل تحقیقات کشور را دارا می باشند. از طرف دیگر در رتبه بندی جهانی علوم زیستی ایران حائز رتبه ی 60 و شیمی حائز رتبه ی 44 می باشد. این آمار کلی نشان دهنده ی توجه شایان و تلاش جدی کشورهای پیشرفته به علوم زیستی می باشد ولی در کشور ما علوم زیستی و بخصوص زیست شناسی رشته ای نسبتا مهجور و ناشناخته است.

در حالی که بیشتر مجلات معتبر علمی جهان در زمینه بیولوژی می باشد. ولی در کشور ما سهم مجلات علوم زیستی نسبت به علوم فیزیکی بسیار اندک می باشد. آمار ارائه شده نشان دهنده ی ضعف عمده ما و فاصله ی زیاد با سایر کشورها می باشد. رسیدن به استانداردهای جهانی نیاز به عزم ملی و حمایت های همه جانبه مسئولین و کارگزاران آموزش و تحقیقات دارد. البته در سال های اخیر تلاش های مفیدی به چشم می خورد. تعداد مقالات ایرانیان در جملات بین المللی در فاصله ی سال های 1375 تا 1382 از 470 مورد به 3200 مود افزایش یافته است که رشدی معادل 7 درصد را نشان می دهد امید می رود در سال های آینده شاهد جهش علمی در کشور و مخصوصا در علوم زیستی باشیم.

عوامل موثر بر تولید دانش عبارتنداز :

1. جذب دانشمندان توانا در زمینه های مختلف پژوهشی (مخصوصا ایرانیان خارج کشور)
2. برگزاری همایش های علمی، دوره های مشترک آموزشی، دعوت از اساتید معتبر
3. همکاری های علمی ملی و بین المللی: مثلا پروژه ژنوم، پروژه شتاب دهنده
4. افزایش اطلاعات علمی در کشور: توسعه دانشگاه و مراکز آموزشی، دوره های بازآموزی، کتب و نشریات
5. بهبود فضای بین المللی
6. توسعه علوم بین رشته ای مانند ییوشیمی، بیوفیزیک، بیوشیمی فیزیک، بیوتکنولوژی: اغلب برندگان جازه نوبل دانشمندانی هستند که در علوم بین رشته ای متخصص داشته اند. تاریخچه کشف ساختار DNA و پروتئین ها این را نحوی نشان می دهد.
7. تامین امکانات رفاهی مورد نیاز پژوهشگران
8. بسترسازی و افزایش امکانات مراکز تحقیقاتی

نتیجه گیری کلی این که برای پیشرفت علمی کشور در زمینه ی علوم زیستی 3 راه کار پیشنهاد می شود.

1-توسعه بیولوژی محض

2-توسعه شیمی که همکار بیولوژی است.

3-سرمایه گذاری دانشگاهی در زمینه بیولوژی

شاید نگاهی، گذشته مارا به حرکت وا دارد. ما 60 سال از انقلاب اتم عقب ماندیم و هنوز راه بجایی  نبرده ایم. اگر دیر بجنبیم انقلاب ژن را از دست خواهیم داد.

 

دکتر رضا مقدسی

دکتری نوروفیزیولوژی

فارغ التحصیل دانشگاه شهید چمران اهواز

دبیر زیست شناسی؛ پژوهشگر و نویسنده

مدرس دانشگاه کوثر

______________________________________________________________________________________________________________

 

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در آپارات:  https://www.aparat.com/Drrezamoghaddasi

•      #کانال _آموزشی_زیست_شناسی_برای_همه در ایتا:@  dr_rezamoghaddadi

•      #وبلاگ_آموزشی_ دغدغه_آموزش:  https://rezamoghaddasi.blog.ir

•      #صفحه آموزش دکتر مقدسی در لینکدین:  https://www.linkedin.com/in/dr-reza-moghaddasi-0a4bb982/

•      رایانامه ارتباط با مدیر کانال :           [e-mail]