طَرَب یا نخود سیاه: دکتر رضا مقدسی
در بیش از یک دهه اخیر، به دنبال توصیه هایِ اکیدِ مقام معظم رهبری در ساماندهی به آموزش و پرورش کشور، دو سند مهمِ راهبردی با عناوین "برنامه درس ملی" و "تحول بنیادین در آموزش و پرورش" مصوب و در مراحل اجرائی قرار گرفت. در زمان وزارت آقایان حاجی بابائی و بطحائی تلاش هایی، برای تحول بنیادین در فرایند آموزش و پرورش و تغییر مثبت شرایط زندگی فرهنگیان انجام گرفت. ولی، طرح رتبه بندی به سرانجامی نرسید.
یکی از مهم ترین ارکانِ تحول و تعالی در آموزش و پرورش، قشر عظیم و تاثیرگذار معلمان هستند. چون معلمان، مجریِ برنامه های آموزشی و تربیتی در نظام تعلیم و تربیت می باشند. لذا، روزآمد کردن و آموزش معلمان و کاهش دغدغه های مادی آنها در دستور کار دولت های مختلف قرار گرفته اند.
در سنوات قبل، آموزش معلمان با استفاده از دوره های آموزشی ضمن خدمت صورت می گرفت. آموزش های ضمن خدمت با همه نواقص، مهم ترین مرجعِ به روزرسانی معلمان بود. و شاید، هست! متاسفانه، به دلائل مختلف، برنامه های آموزش ضمن خدمت معلمان با موانع و مشکلاتِ جدی مواجه و تقریبا فاقد استقبال و اثرات مثبت و سازنده، در ارتقایِ دانش و توانائی های معلمان شده اند.
برای کاهش دغدغه های مادی معلمان نیز برنامه های متعددی در دستور کار دولت های اخیر قرار گرفته است؛ که آخرین آنها طرح رتبه بندی معلمان (باختصار طَرَب ) بوده است.
لذا در ابتدا لازم است، از اطلاع رسانی روزانه و فراملیتی وزارت آ.پ درباره این طرح صمیمانه تشکر و قدردانی نمائیم. این همه تلاشِ مجدانه در نوع خود بی نظیر است! با تلاش شبانه روزی آپ. همه ایرانیان با این طرح ملی آشنائی کامل دارند! خدا خیرشان دهد.
امروزه، بیش از یک دهه از مطرح شدن، تصویب و تغییرات متعدد در طرح رتبه بندی معلمانِ منتظر می گذرد. این طرح از نظر برنامه ریزی و اجرا با پروژه های عظیمی همانند نیروگاه اتمی بوشهر، اتوبان تهران-شمال، جنگل کاری کویر لوت از طریق بارورسازی ابرهای سرگردان و احیای دریاچه هامون و ارومیه برابری می کند. بنابراین، به نظر می رسد قبل از تصویب نهائی و اجرای آن به چند نکته زیر توجه شود:
- مسئولین زحمتکش وزارتی و نمایندگان محترم مجلس با شرکت در دوره های آموزشی ضمن خدمت (حتی به صورت مجازی) نسبت به اهمیت آموزش و پرورش در پیشرفت مادی، معنوی و فرهنگی کشور توجیه شوند. بدیهی است، در صورت احاطه ایشان بر این موضوع، امتیاز ضمن خدمت مکتسبه، در افزایش حقوق و مزایای ایشان لحاظ شود.
- اجرای طَرَب، نیاز به ایجاد سازوکارهای بروکراتیک در آموزش و پرورش به منظور ارزیابی فعالیت های مختلف آموزشی، تربیتی و پژوهشی معلمانِ نجیب و زحمتکش دارد. بدون شک، چنین ساختاری فعلا در آ.پ وجود ندارد. از طرفی، اطلاعات موجود در سامانه های مختلف وزارت آ.پ. نیز برای موارد مطرح شده در طَرَب کفایت نمی کند. "حال، پیدا کنید پرتقال فروش را". رتبه بندی بر اساس چه معیارها یا شاخص هایی؟
- در صورت وجودِ فرضیِ سازوکار طَرَب در آ.پ. به منظور ارزشیابی فعالیت های مختلف معلمانِ نجیب، با حجم عظیمی از داده های مختلفِ مربوط به بیش از یک میلیون فرهنگی مواجه هستیم. اگر به عنوان مثال، ضمن استفاده از سامانه های وزارتی، هر فرهنگی فقط 10 صفحه مدرک جدید به اداره مربوطه تحویل دهد، در مجموع بیش از یک ده میلیون برگ سند جدید تحویل ادارات آ.پ خواهد شد. بررسی این حجم عظیم داده ای، شاید دهها سال به درازا بکشد. و البته نیاز به چندین ابررایانه برای تحلیل و رتبه بندی معلمان دارد!
- اگر منظور از رتبه بندی معلمان، اعطای حقوق و مزایای متناسب با مدرک تحصیلی و سنوات خدمتی است؛ دیگر چه نیازی به این همه جلسه و برنامه و بخشنامه و عنوان است. چنین طرحی در گذشته های دور ، و حتی در کشور بورکینافاسو نیز اجرا می شده است. خیلی هم خوب است. همه نیز راضی می شوند.
- در شرایط حاضر نوع خاصی از عدالت نیز در آ.پ. برقرار است؛ یعنی همه معلمان (از دیپلم تا دکتری)، در زیر خط فقر، تقریبا دریافتیِ یکسانی دارند. بنابراین، در صورت اجرای طرح جدید، ممکن است، ضریب یا شاخص جینی (Gini coefficient) به عدد منحوس یک نزدیک و اختلاف طبقاتی در آ.پ بیشتر شود. در این صورت، روابط حسنه بین فرهنگیان دچار چالش می شود. " ما را به خیر شما عزیزان امیدی نیست، لطفا پول نیز نرسانید".
- متاسفانه، اعطای عناوین دانشگاهی به معلمان باعث ناراحتی برخی از اساتید محترم دانشگاه نیز شده است. در حالی که، از قشر فرهیخته جامعه، انتظار حمایت از تحولات مثبت و سازنده در آموزش و پرورش داریم. البته، این عناوین حق ایشان است؛ چون ما تمام پیشرفتهای مادی و معنوی کشور خود را مدیون این قشر تحصیلکرده و بی ادعا هستیم. به همت دانشگاهیان محترم، اکنون در تولید مقاله (ببخشید تولید علم) در منطقه اول هستیم. به طوری که سهم هر ایرانی در روز چند مقاله با ایمپکت 2 می شود. امیدواریم با جدیت، تلاش و همکاری دانشجویان عزیز، به زودی از تمام کشورهای جهان گوی سبقت را بربائیم و قلل ماه و مریخ و زحل را نیز فتح نمائیم. لذا، "مرحمت فرموده ما معلمان را مس کنید".
- اگر قرار است فعالیت های پژوهشی نیز در رتبه بندی معلمان لحاظ شود؛ چند سوال مهم مطرح است: چه پژوهشی؟ با چه امکاناتی؟ و با چه اهدافی؟ اگر هر معلم با افزایش حقوق ناشی از اجرای طَرَب، انگیزه و امکانات لازم را مهیا نماید و در سال فقط یک طرح پژوهشی انجام دهد و مقاله ای را بنویسد، هفتصد هزار مقاله باید در کدام نشریات داخلی یا خارجی چاپ شود؟
- آیا تحول در نظام تعلیم و تربیت که باعث رشد و تعالی کشور عزیزمان باشد، فقط با طرح رتبه بندی معلمان قابل حل است؟ یا این که این طرح و ارتقای معیشتی معلمان بخش کوچکی از طرح تحول بنیادین در آ.پ است. بنابراین، با توجه به این که اجرای طَرَب ، یک دهه زمان برده است، آیا تحول بنیادین در آ.پ، در یک صد سال آینده امکان پذیر خواهد بود؟ به نظر شما، این سرعت قدری گیج کننده نیست! "ای ساربان آهسته ران، ما از دنیا جلوزده ایم!"
لذا، از مسئولین محترم و نمایندگانِ دلسوزِ مجلس خاضعانه استدعا داریم:
- لطفا، نهادهای مقدسِ آموزشی و تربیتی، به ویژه آموزش و پرورش و دانشگاه، را عرصه تاخت و تاز فعالیت های سیاسی خود نکنید. متاسفانه، سیاسیون ما، عمدتا به منافع خود و حداکثر حزب و گروه خود فکر می کنند. "به کجا چنین شتابان"
- برای حل بحران کنکور و پذیرش دانش آموزان در دانشگاه ها (نه موسسات چاپ مدرک) برنامه ای مدون و جدی داشته باشید.
- به جای استفاده از طرح رتبه بندی معلمان، سنوات خدمتی و مدارک تحصیلی ایشان را مبنای حقوق و مزایای ایشان قرار دهید. هم ساده است. هم اجرائی.
- مدارس دولتی را دریابید. و طرح ایجاد و گسترش مدارس خاص، خیلی خاص و ویژه را متوقف و منحل کنید. تا همه فرزندان ایران زمین در یک نظام آموزشی کارآمد و عادلانه درس بخوانند و رشد نمایند.
- ایجاد و گسترش قارچ گونه مدارسِ ویژه، عامل مهم در تغییرات زیربنائیِ نامطلوب در آینده جوانان ایران زمین و مصداق بارز بی عدالتی آموزشی و تربیتی است.
ما بدان مقصد عالی نتوانیم رسید هم مگر پیش نهد لطف شما گامی چند
