نقد آموزش زیست شناسی در مدارس ایران
نقد آموزش زیست شناسی در مدارس ایران
رضا مقدسی
Email: ghr.moghaddasi@gmail.com
چکیده
بشر امروزی با بحران های عدیدهای مواجه است، که یافتن راه حل آنها بدون کمک و راهنمایی دانشمندان علوم زیستی امکان پذیر نمی باشد. کشور ما نیز در چند دههی اخیر به دلیل تغییرات جدی در اقلیم و محیط زیست، دچار مشکلات طاقت فرسایی در زمینه سلامتی افراد و تغذیه شده است. مدیریت ناکارآمد، بدون توجه به شاخصهای توسعه علمی پایدار در استفاده از منابع طبیعی و ضعف بنیادین آموزشی ما را با چالشهای نگران کنندهای مواجه کرده است؛ که تامین آب شرب مردم سادهترین آن می باشد. شاید به جرات بتوان گفت، بیشتر مسائل اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی موجود، با آموزش صحیح قابل حل می بودند و شاید ره به چنین بیراههای نمی بردند. ولی نکته قابل تامل این است که آموزش زیست شناسی در ایران، شاید مثل سایر علوم پایه، به هیچ عنوان کاربردی نیست؛ یعنی مهارتهای لازم را برای زندگی امروزی به دانش آموزان آموزش نمی دهد. از طرف دیگر، نگاه کلان مدیریت جامعه به آموزش زیست شناسی نارسا و ناصحیح می باشد. زیست شناسی مدارس همان علمی است که پایه های زیست فناوری، علوم شناختی و دهها رشتهی پیشروی دیگر، در دنیای حاضر، از آن بنا نهاده می شود. همچنین بیش ار 70 درصد تحقیقات جهانی و تولید علم و فناوری در حیطه علوم زیستی می باشد. چهار علم زیست فناوری، فناوری نانو، علوم اطلاعات و ارتباطات و علوم شناختی رشته های برتر علمی حال حاضر جهان شناخته می شوند. زیست فناوری به تنهایی حدود چهل درصد فناوریهای مدرن را شامل می شود. بنابراین با وجود پیشرفتهای اخیر کشور، که بسیار مهم و امید بخش می باشد، لازم است به منظور شتاب بخشیدن به این فرایند، نیم نگاهی هم به آموزش علوم در مدارس داشته باشیم. با توجه به این که زیست شناسی نقطه تلاقی فیزیک، شیمی و ریاضی است. بنابراین می تواند موتور محرکه علمی کشور باشد.
ارتقای جایگاه واقعی علم زیست شناسی نیازمند تغییرات روزآمد کارشناسی در سرفصلها و متون درسی متناسب با پیشرفتهای علمی جهان و نیازهای واقعی جامعه می باشد. به علاوه توجه جدی به روشهای صحیح آموزش عملی زیست شناسی(در آزمایشگاه و طبیعت) به همراه بهینه سازی امکانات آموزشی، در تعمیق و تفهیم مفاهیم زیستی و انتقال مهارتهای علمی و فرهنگی لازم به دانش آموزان بسیار مهم و تاثیرگذار خواهد بود. آموزش عمومی بهداشت و محیط زیست در کلیه رشتههای تحصیلی دوره دبیرستان، اجرای پروژههای عملی درباره مسائل ملی و منطقهای محیط زیست و بهداشت با هدف آشنایی با روش تحقیق در زیست شناسی نقش بسیار تعیین کنندهای در مقابله با بحرانهای زیست محیطی حال و آینده دارد.
ایجاد رشته تخصصی آموزش زیست شناسی در دانشگاهها و برگزاری کرسی آزاد نظریه پردازی و رشته تخصصی تکامل به منظور تبیین مبانی نظری خلقت از دیدگاه ادیان و مقایسه آن با نظریه جدید تکامل چراغ را هدایت آیندگان خواهد بود. اجتناب از مرکزگرائی در تالیف کتب درسی، ضرورت تدریس مبانی ردهبندی جانداران در دوره دبیرستان، ضرورت آموزش جدی کار با نرم افزارهای رایانهای زیست شناسی، برگزاری کنفرانسهای سالانه آموزش زیست شناسی، به همراه دورههای تخصصی ضمن خدمت ویژه دبیران زیست شناسی، و ایجاد کلاس درسی ویژه تدریس زیست شناسی در مدارس از نکات مورد توجه در این زمینه می باشد.
واژههای کلیدی: علم زیست شناسی، آموزش در مدارس
