جوانان، جامعه و سیگار

 مهم ترین ترکیبات سمی سیگار عبارتند از:

1-آکرولین 2- منواکسید کربن( CO) 3- نیکوتین   4-آمونیاک( NH3  ) که در ساخت کودهای شیمیایی به کار می رود. 5- اسید فرمیک یا جوهر مورچه که باعث ایجاد تاول و خارش پوست می شود. 6-سیانید هیدروژن(  HCN) که سمی بسیار مهلک است ودر" اتاق گاز " برای اعدام محکومین به مرگ به کار می رود .7- اکسیدهای نیتروز که باعث عوارض تنفسی می شوند. 8 - فرمالدیید که به مخاط دهان و مجاری تنفسی آسیب می رساند .9- استالدیید که باعث سوزش چشم ها  ؛ افزایش ضربان قلب و کاهش تعداد سلولهای خونی می شود. 10- سولفید هیدروژن(  H2S) ؛کلرید متیل ؛ متانول(سوخت سفاین فضایی) و صدها ماده خطرناک دیگر.

جمعیت و سلامت: مهمترین عامل در برنامه ریزی های مربوط به سلامت جامعه  ترکیب سنی و جنسی و زیرگروه های تشکیل دهنده جمعیت است. بر اساس سرشماری های انجام شده جمعیت ایران از سال 1335 تا  1375  سه برابر شده است. پیش بینی می شود ظرف 45 سال آینده جمعیت ایران 5/1 برابر شده و در سال 1425 به 100 میلیون نفر برسد. میانگین سنی جمعیت  نیزاز 19 سال در سال 1335 به 40 سال در سال 1425 می رسد.نسبت افراد زیر 5 سال به کل جمعیت که در سال 1365 برابر 3/18 درصد بود؛  در سال 1425 به8/5 درصد تنزل خواهد کرد. در عوض جمعیت 40 تا 64 ساله رو به افزایش گذاشته است؛  به طوری که در سال 1425 این گروه 4/36 درصد کل جمعیت کل کشور را تشکیل خواهند داد. پیش بینی می شود در سال 1425 جمعیت بالای 65 سال به شش برابر جمعیت این گروه در سال 1375 و شانزده برابر آن در سال 1345 برسد.

با توجه به تغییر هرم سنی و گذر از جمعیت جوان به جمعیت میانسال و سالمند لازم است برنامه ریزی های اساسی برای پیشگیری و مراقبت از بیماریهای غیرواگیر که بیشتراین گروه سنی را هدف قرار می دهد  صورت پذیرد. همچنین به نظر می رسد ترویج فعالیت فیزیکی؛  احتراز از مصرف دخانیات؛  تغذیه سالم ؛ ایمنی محیط خانواده  ؛جاده و محیط کار و بالاخره تشکیل و حفظ شئونات اخلاقی در خانواده در اولویت برنامه های بهداشتی کشور قرار گیرد.

 

وضعیت استعمال دخانیات درایران  و جهان:آشنا شدن با پدیده دخانیات به کشف قاره آمریکا در قرن 16 میلادی بر می گردد.جهانگردان اروپایی  گیاهی را باخود به اروپا آورده ؛ کشت دادند و مصرف آن طی قرن 17 میلادی ابتدا در طبفه اشراف  و سپس در عموم جامعه اروپا  ودر قرن 18 در آسیا رایج شد. انتخاب کلمه نیکوتین از اسم ژان نیکوت سفیر فرانسه در پرتقال گرفته شده است که اولین بار این گیاه را با خود به کشورش آورد.در قرن بیستم با گسترش کارخانه های سیگارسازی این صنعت به سرعت گسترش یافت و مصرف آن جهانی شد. بر طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO ) در سال 2000 میلادی یک میلیارد و  صد میلیون نفر در دنیا سیگار مصرف می کردند که از این تعداد 800 میلیون نفر (700 میلیون مرد و 100 میلیون زن) در کشورهای در حال پیشرفت زندگی می کنند.

در چند دهه گذشته ؛ میزان مصرف دخانیات در کشورهای پیشرفته کاهش یافته است ؛ ولی درکشورهای در حال توسعه افزایش  چشم گیری پیدا کرده است. مهم ترین علل آن آگاهی از مضرات سیگار و  اقدامات  مربوط به کنترل دخانیات در کشورهای پیشرفته و ثانیا جابجایی بازار مصرف از کشورهای پیشرفته به سمت کشورهای در حال  پیشرفت و یا به قولی در خیال یشرفت  می باشد.

مصرف سیگار در مناطق مختلف جغرافیایی متفاوت می باشد. به طوری که بالاترین مقدار مصرف در آقایان در آسیای جنوب شرقی با حدود 60 درصد و در خانم ها  در اروپا 27 درصد می باشد. در منطقه خاورمیانه 35 درصد آقایان و 4 درصد خانم ها سیگار مصرف می کنند. آمار  مصرف کنندگان سیگار در آمریکا برای آقایان و خانم ها به ترتیب 52 و 34 درصد بوده است که در سال 1990 به ترتیب  به 28 و 23 درصد رسیده است.

طبق گزارش های طرح سلامت معاونت پزوهشی وزارت بهداشت در سال 1369 در کشور ما 2/27 درصد آقایان و 4/3درصد خانم ها و6 /14 درصد کل افراد بالای پانزده سال جامعه سیگار مصرف می کرده اند که این رقم در سال 1378 برای آقایان  و خانم ها به ترتیب به 2/25 و5 /2 در کل جامعه به5/12 درصد رسیده است. نکته حائز اهمیت و تاسف  بار این است که میزان مصرف سیگار در گروه سنی 15 تا 24 ساله جامعه دارای افزایش معنی داری است واز7 /10 درصد به1 / 17 درصد رسیده است.

نقش آموزش بهداشت در پیشگیری از ابتلای نوجوانان به استعمال دخانیات:

سیگار عامل تهدیدکننده سلامت شخصی است که 90 درصد از مبتلایان به آن در دوران نوجوانی (10 تا 19 سالگی ) به آن مبتلا می شوند. تنها داشتن آگاهی در مورد سیگار نمی تواند مانع از ابتلای نوجوانان به آن شود ؛بلکه کار بر روی نگرش و ایجاد مهارت برای مقاومت در برابر وسوسه یا تعارف استعمال سیگار در نوجوانان ضرورت دارد. علاوه بر تعیین حیطه های آموزشی برای پیشگیری از ابتلای نوجوانان به سیگار باید به شرایط افزایش دهنده پذیرش و تاثیر آموزش دوام یافته در ذهن مخاطبان  برنامه های آموزشی و مطابقت برنامه های  آموزشی با الگوهای فرهنگی حاکم بر گروه هدف باید توجه نمود.

در مورد سیگار اشاره به تاثیر دیرآیند و آتی سیگار بر سلامت جسمی به تنهایی مانع از آغاز مصرف سیگار توسط نوجوانان نمی گردد.تاکید برآثار زودآیند بهداشتی موثر بر روابط بین فردی نوجوانان عامل موثری برای ترغیب آنان به زندگی عاری از سیگار است.

نوجوانان تحت تاثیر تبلیغات مصرف سیگار را عامل جذابیت ؛ آزادی ؛ رهایی ؛ زیبایی ؛ هوش ؛ افزایش قدرت جنسی و... می دانند و فکر می کنند که همه همسالان آنها سیگاری هستند. فشار همسالان در کنار تبلیغات  صنعت دخانیات موجب آغاز و تداوم مصرف سیگار توسط نوجوانان می گردد.

در طراحی فرایند آموزشی برای ترویج زندگی عاری از دخانیات در بین نوجوانان باید نگرش های منفی ترغیب کننده نوجوانان به استعمال دخانیات را باجلب مشارکت همسالان نوجوان مروج  زندگی عاری از دخانیات خنثی نموده و مهارت مقاومت در برابر فشار همسالان سیگاری را در نوجوانان ایجاد نماییم.

راه های عملی مبارزه با سیگار:سازمان بهداشت جهانی از سیگار به عنوان اولین علت مرگ و میر قابل پیشگیری در جهان نام می برد. به این علت اجرای برنامه های کنترل دخانیات خصوصا در دو دهه گذشته اهمیت ویزه ای پیدا کرده است و از این جهت در کشورهای پیشرفته نتایج درخشان کاهش درصد مصرف در جامعه و متعاقب آن کاهش بیماری ها و مرگ و میرهای وابسته بدست آمده است. برنامه های مبارزه با دخانیات یک برنامه چند وجهی است که بای از سه طریق انجام گردد:

1-قانونمند کردن تولید؛  عرضه؛  فروش  و مصرف دخانیات

  محدودیت ساخت واحدهای تولیدی جدید

 فروش توسط واحدهای مجاز با پروانه و بارکد

 ممنوعیت فروش به افراد زیر 18 سال و فروش به صورت نخ سیگار

ممنوعیت تبلیغ مستقیم و غیر مستقیم سیگار

ممنوعیت مصرف دخانیات در اماکن عمومی و وسایل نقلیه با ضمانت اجرایی

اجرای مصوبات بین المللی

2-انجام برنامه های عملی ترک سیگار

  افزایش آگاهی عمومی جهت ترک باروش شخصی

افزایش مراکز مشاوره ودرمانی”کلینیک ترک سیگار”

آموزش پزشکان جهت همکاری در اجرای برنامه های ترک

3-جلوگیری از شروع مصرف سیگار در سنین نوجوانی

آموزش و روش های موثر در سنین هدف

اجرای برنامه های فرهنگی و بستر سازی در جامعه

همکاری سازمان ها و ارگان های ذیربط با آموزش و پرورش

 راه حل سوم موثرترین روش است؛ ولی اجرای همزمان هر سه برنامه بسیار کارساز خواهد بود. بر اساس مطالعات  صورت گرفته؛ ورزش یکی از روش های پیشنهادی موثر برای ترک سیگار است. بر اسا س بررسی های انجام شده سیگار در بین افراد ورزشکار بسیار کمتر از افراد غیر ورزشکار است و به نظر می رسد با ترویج ورزش به خصوص در سنین نوجوانی  به راحتی می توان میزان مصرف سیگار را در جامعه کاهش داد و از این طریق از بروز عوارض قلبی - عروقی و ریوی آن پیشگیری نمود.

منابع:

1-دکتر ملک افضلی حسین و دکتر محرابی یدا... ؛جمعیت و سلامت در ایران در دهه های آینده؛ دانشگاه های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی .

2-دکتر حیدری غلامرضا؛ راه های عملی مبارزه با سیگار ؛ دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.

3-دکتر رفیعی مقدم ؛شهرام نقش آموزش بهداشت در پیشگیری از ابتلای نوجوانان به استعمال دخانیات.

4- فلاحی فرامرز ؛ شفایی یوسف و فلاح نادر ؛ بررسی اثر ورزش بر مصرف سیگار؛ دانشگاه شاهد.

5-دکتر امیدوار ؛جمعیت مبارزه با دخانیات ایران.